ترس فیدان از ضعف جولانی

سقوط دولت بشار اسد در سوریه و جایگزینی آن با یک شبه دولت نزدیک به ترکیه، روابط بین ایران و ترکیه را پیچیده تر کرده است. سیاستگذاران در آنکارا احتمالا برای جلوگیری از تنش با ایران در سوریه پس از بشار اسد، ضمن تلاش برای تثبیت موازنه جدید قدرت در سوریه، در عین حال روند گفتگوهای خود با ایران را حفظ کرده و نگرانی‌های امنیتی ایران در مورد مسائل مربوط به سوریه را در نظر می‌گیرند. تحولات سوریه می تواند روابط ایران و ترکیه را پیچیده تر کند، به ویژه با آنکه سیاستگذاران ترکیه احتمالا نگران وضعیت سوریه هستند که می‌تواند بر دوره انتقالی شکننده این کشور تاثیر بگذارد به نحوی که به منافع ترکیه آسیب برساند. به همان اندازه که ترکیه به هزینه ایران و روسیه در سوریه نفوذ پیدا کرده است، آنکارا می داند که تهران کارت هایی برای بازی در سوریه پس از اسد دارد که می تواند ترکیه را به چالش بکشد و دولت جدید سوریه را در بحبوحه انتقال شکننده این کشور جنگ زده تضعیف کند. 

اخیرا هاکان فیدان وزیر خارجه ترکیه در مصاحبه با شبکه تلویزیونی الجزیره با اشاره به حوادث سوریه و تاثیرات ان در ایران مدعی شد که «درباره تاثیرات تحولات در سوریه بر وضعیت منطقه ای ایران مدعی شد که ایران در یک دوره طولانی با حمایت از شبه نظامیان در منطقه سیاست منطقه ای خود را پیش برده که این سیاست، مدیریت با ریسک بالاست. این سیاست برای ایران موفقیتهایی داشته است اما برای حفظ این موفقیتها هزینه های بیشتری را صرف کرده است. برای حفظ موفقیتها و پیروزی ها در عراق و سوریه، ایران مجبور شد هزینه های بیشتری صرف کند.»

فیدان همچنین ادعا کرد که به مقامات ایرانی گفته است که باید این سیاست را تغییر دهند زیرا اگر این نوع سیاست موفقیتی به همراه داشته باشد، اما در بلند مدت از نظر ساختاری هم بر نظام ایران و هم منطقه بار بزرگی ایجاد خواهد کرد. در دوره جدید، تحولات درس بزرگی به ایران داده است. باید همبستگی منطقه ای را افزایش دهیم و اشتباهات گذشته را ادامه ندهیم.

وی درباره ادعاهای مطرح شده مبنی بر حمایت ایران از حزب دموکرات سوریه گفت: «اگر ایران سیاست های گذشته خود را ادامه دهد، راه اشتباهی را دنبال می کند.» وزیر خارجه ترکیه با تهدید ضمنی ایران گفت: «اگر شما با حمایت از یک گروه در کشوری به دنبال ایجاد ناراحتی در آن کشور باشید، کشور دیگری نیز با حمایت از گروههای داخل کشورتان شما را ناراحت می کند. یعنی در دنیا دیگر هیچ چیزی پنهان نیست. قابلیتهایی که شما دارید دیگران هم دارند. بر همین اساس اگر می خواهید که به شیشه شما سنگ نزنند، به شیشه دیگران سنگ نزنید.»

فیدان در خصوص اینکه آیا ایران در منطقه به سوی عادی سازی در روابطش حرکت خواهد کرد یا نه نیز مدعی شد که برخی گروههای مشخص در ایران به موضوع سوریه و عراق از زاویه برد و باخت می نگرند اما به طور کلی در حاکمیت ایران انسانهای عاقلی هستند که نگاه متفاوتی به موضوع دارند.

وی همچنین گفت: «با وجود افزایش مشکلات در سوریه، روسیه و ایران نمی توانند آنجا کاری انجام دهند. مشکلات کشورها را خودشان باید حل کنند.»

از سحنان فیدان می توان دریافت که نگرانی او بابت سوریه است که گروههای مخالف جولانی در حال قدرت گرفتن هستند که ممکن است تهدیدی برای جولانی و ترکیه باشند. آنجا که فیدان می گوید: «اگر شما با حمایت از یک گروه در کشوری به دنبال ایجاد ناراحتی  در آن باشید، کشور دیگری نیز با حمایت از گروه‌های داخل کشورتان شما را  ناراحت می کند.» ترکیه خود سال‌هاست از تروریست‌های سوریه حمایت تسلیحاتی، مالی و سیاسی کرد و حاکمیت ملی سوریه را به چالش کشید. نیروهای نظامی خود را از  است و حال معلم اخلاق ایران شده است. 

در ده سال گذشته دولت اردوغان در تجهیز و آموزش نیروهای گروه تحریرالشام و تروریست های سوریه بویژه بر استان ادلب سوریه نقش داشت و با لشکرکشی و عملیات های هایی و زمینی موجب ناآرامی در این کشور می شد تا در نهایت با حمایت از تروریست ها زمینه سقوط دولت اسد را فراهم کرد اما حالا ایران را از این سیاست نهی می کند. تغییر لحن دولت اردوغان نسبت به ایران از سقوط دولت بشار اسد در سوریه، تشدید شده است. رهبران هیئت تحریرالشام که زمام امور سوریه را پس از سقوط بشار اسد در دست گرفته‌اند و نسبت به آنچه «تلاش‌های ایران برای بی‌ثبات‌سازی دولت جدید سوریه» می‌نامند، هشدار می‌دهند.

این هشدارها به‌طور غیرمستقیم توسط رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه نیز تکرار شده است. دولت ترکیه پنهان نمی‌کند که نیروی اصلی حامی گروه اسلامگرای هیئت تحریرالشام است و به همین جهت نسبت به ثبات و موفقیت سوریه در دورۀ زمامداری این گروه، حساس است.

ترکیه به سوریه به چشم یک سرمایه برای بسط نفوذ خود می‌نگرد و حالا بر این تصور است که همان تقشه ای که برای دولت بشار اسد کشید حالا از سوی ایران تکرار شود.

سقوط دولت سوریه، به قدرت رساندن تروریست‌های سلفی، گسترش روابط با رژیم باکو، کریدور زنگزور، توان تسلیحاتی گسترده، همگی اثبات می‌کند آنکار به دنبال سلطه بر خاورمیانه و بازگشت به عثمانی گری است و در این مسیر ایران را بزرگ‌ترین رقیب ترکیه می داند. 

بنابراین به نظر می‌رسد ترکیه در حال آماده‌‌سازی خود برای اقدام علیه ایران و البته از بین بردن ابزارهای احتمالی تهران به‌منظور واکنش علیه آنکارا است. پیام اوجلان مبنی بر لزوم خلع سلاح گروهک‌های کُردِ مبارز و نامه عبدالله اوجالان را در این راستا می‌توان تفسیر کرد.  البته شبه‌نظامیان کُرد سوریه به بیانیه «عبدالله اوجالان» مبنی بر انحلال پ.ک.ک، آن‌ها گفته‌اند که سلاح خود را به زمین نخواهند گذاشت. در این زمینه «مظلوم عبدی»، فرمانده نیروهای دموکراتیک سوریه، گفت: «بیانیه عبدالله اوجالان، رهبر حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک)، تنها به این حزب مربوط می‌شود و هیچ ارتباطی با ما در سوریه ندارد». بسیاری گروهک «حزب اتحاد دموکراتیک» (PYD) و شاخه نظامی آن «یگان‌های مدافع خلق» (YPG) را در امتداد پ.ک.ک می‌دانند. همین گروهک ستون فقرات تشکیلات «نیروهای دموکراتیک سوریه» (SDF) که در سال 2015 از سوی آمریکا بنا نهاده شد نیز به شمار می‌رود. 

افزایش تهدید ایران از سوی ترکیه در سایه استمرار سکوت مسئولان جای تامل دارد و ایران نیز باید پاسخ مناسبی به این اظهارنظر خصمانه ترکیه بدهد اما هنوز وزارت خارجه واکنشی به اظهاراتی فیدان نداشته است. در مجموع سخنان جدید فیدان را باید حاصل نگرانی ترکیه از آینده سوریه و ضعف شبه دولت جولانی دانست که برای خالی شدن این نگرانی توپ را به زمین تهران می اندازد. مشکل اصلی جولانی عدم تسلط سرزمینی، عدم مشروعیپ بین المللی و عدم پشتوانه ملی است که آینده او را متزلزل می کند.

واکنش سخنگوی وزارت خارجه ایران 

اسماعیل بقایی سخنگوی وزارت امور خارجه با انتشار پیامی در فضای مجازی به اظهارات گستاخانه و خصمانه وزیرخارجه ترکیه علیه ایران پاسخ داد و نوشت: ندیدن دست‌های آشکار و پنهان آمریکا و اسرائیل در تحولات منطقه اشتباه بزرگی است. روشن است که به تعبیر وزیر امور خارجه ترکیه «منطقه باید از فرهنگ سلطه‌جویی یک کشور بر دیگران رها شود؛ نه عرب‌ها، نه ترک‌ها، نه کردها و نه ایرانی‌ها؛ هیچ‌یک نباید به دنبال تسلط بر دیگری، ایجاد مزاحمت یا تهدید باشند.» اما اسرائیل چطور؟

وی ادامه داد: در عرض چند روز پس از سقوط دمشق توسط نیروهای مورد حمایت ترکیه، اسرائیل حملات بسیار گسترده‌ای علیه تأسیسات و زیرساخت‌های نظامی و دفاعی سوریه، و حتی مراکز علمی و تحقیقاتی آن کشور، انجام داد و بیش از نود درصد آنها را نابود کرد. علاوه بر آن، اسرائیل مجدداً تمامی ارتفاعات جولان را تصرف کرده و با ادامه توسعه‌طلبی خود تا کنون بخش‌های بزرگ و مهمی از خاک سوریه را به اشغال خود درآورده است. اسرائیل اکنون مهم‌ترین منابع آبی سوریه را تحت کنترل دارد و مکرراً تمامیت سرزمینی و حاکمیت ملی این کشور را نقض می‌کند. این است دستاوردهای یک سیاست غلط برای مردم سوریه، فلسطین و کل منطقه.

سخنگوی وزارت امور خارجه تصریح کرد: ایران در پنج دهه گذشته به دنبال هیچ جاه‌طلبی منطقه‌ای نبوده است. همه دغدغه ما حمایت از مردم فلسطین و پشتیبانی از آرمان‌های آنان در مبارزه با اشغال و تجاوز و جلوگیری از سلطه اسرائیل بر منطقه بوده است. امروز موضوع فلسطین از همیشه زنده‌تر است و اسرائیل از همیشه منفورتر. اگر نبود خنجرهایی که از پشت زده شد، قطعاً اکنون کسی جرأت نمی‌کرد از کوچ اجباری مردم فلسطین از غزه و الحاق کرانه باختری سخن بگوید. 

بقایی خاطرنشان کرد: جمهوری اسلامی ایران همواره از مقاومت پشتیبانی کرده اما همزمان صادقانه با رفتارهای خلاف قانون و تروریسم مقابله کرده است. ما اولین کشوری بودیم که پرچم مبارزه با داعش و افراط‌گرایی خشن را با دست قهرمان ملی خود شهید سلیمانی بلند کردیم و آنان را در منطقه شکست دادیم. ما اولین کشوری بودیم که با کودتا علیه دولت ترکیه مخالفت و با آن مقابله کردیم. 

ما از جمله اولین کشورهایی بودیم که از کنار گذاشتن سلاح توسط پ.ک. ک استقبال کردیم و آن را گامی مهم در جهت تقویت امنیت در کشور همسایه خود ترکیه دانستیم. وی تصریح کرد: ما در مواضع اصولی خود ثابت‌قدم هستیم و هر روز از سیاستی به سیاستی دیگر تغییر موضع نمی‌دهیم.

صبح نو