لحظه حساس برای دولت

پس از استعفای ظریف و استیضاح همتی برخی معتقدند حامیان دولت مسعود پزشکیان در وضعیتی بحرانی قرار دارند. 

روز یکشنبه ۱۲ اسفندماه بود که دولت دو چهره مهم خود، یعنی عبدالناصر همتی و محمدجواد ظریف را از دست داد. این استعفاها در زمانی اتفاق افتاد که جلسه استیضاح همتی با خروج او از کابینه به پایان رسید. پس از آن، خبر استعفای محمدجواد ظریف از کابینه به صورت شایعه منتشر شد و در نهایت خود او این موضوع را تأیید کرد.

پس از مطرح شدن بحث استیضاح عبدالناصر همتی، رئیس‌ کل بانک مرکزی، مسعود پزشکیان به‌عنوان رئیس‌جمهور وارد عرصه حمایت از همتی شد. پزشکیان در چندین نوبت تلاش کرد تا از همتی دفاع کند.

پزشکیان به دنبال آن بود که از موقعیت همتی به‌عنوان رئیس‌ کل بانک مرکزی حمایت کرده و او را از استیضاح نجات دهد. این حمایت‌ها بخشی از تلاش‌های پزشکیان برای حفظ انسجام دولت و جلوگیری از تقویت مخالفان بود. او معتقد بود که استیضاح همتی نه‌تنها منجر به تضعیف دولت خواهد شد، بلکه می‌تواند به ایجاد نارضایتی بیشتر در جامعه و میان سیاستمداران منجر شود. 

بااین‌حال، حمایت‌های پزشکیان نتوانست مانع از ادامه روند استیضاح همتی شود و در نهایت همتی از کابینه کنار رفت.

ساعتی پس از اینکه مجلس اعتماد خود را از همتی پس گرفت، ظریف هم استعفا کرد، استعفای ظریف ابتدا در فضای رسانه‌ای به‌عنوان شایعه مطرح شد و پس از آن خود او اعلام کرد که پس از گفت‌وگو با محسنی اژه‌ای، رئیس دستگاه قضا تصمیم گرفته که از معاونت راهبردی ریاست‌جمهوری کنار برود.

انتقادات از سیاست وفاق پزشکیان و تغییر رویکرد در میان اصلاح‌طلبان

اتفاقات رخ داده موجب شد تا حامیان دولت به شدت از سیاست وفاقی پزشکیان با اصول‌گرایان انتقاد ‌کنند و آن را بی‌نتیجه و شکست‌خورده بدانند. به عقیده آن‌ها، رئیس‌جمهور نباید با مخالفان خود توافق می‌کرد. بسیاری از اصلاح‌طلبان معتقدند که در پروژه وفاق، تنها پزشکیان به توافق پایبند است و مخالفان او بدون هیچ‌گونه تعهدی در حال پیشروی هستند. این گروه همتی و ظریف را نمادهای دولت می‌دانند و خروج آن‌ها را در جهت تضعیف دولت و تحقق شکست دولت چهاردهم می‌بینند.

 درعین‌حال، به نظر می‌رسد که برخی از این اصلاح‌طلبان از پزشکیان انتظار دارند که به سمت اتخاذ سیاست‌های رادیکال‌تر حرکت کند، چه از طریق استفاده از چهره‌ها و سیاست‌های تندرو در دولت و چه از طریق استعفای خود.

مخالفان دولت در حال برنامه‌ریزی برای تحولات سیاسی بیشتر در مقابل مخالفان دولت که عمدتا از ستاد جلیلی در انتخابات تیرماه تشکیل شده‌اند، با هماهنگی و انسجام بیشتری عمل می‌کنند. 

این گروه توانستند با استفاده از نارضایتی عمومی از بازار ارز و عدم موفقیت رئیس بانک مرکزی، علاوه بر جلب حمایت حدود ۱۰۰ نفر از نمایندگان، بیش از ۸۰ نماینده دیگر را نیز همراه خود کنند. این امر باعث شد که همتی از موقعیت خود کنار برود. دلایل عدم موفقیت همتی در توضیح افزایش قیمت ارز و بحران اقتصادی نیز به‌عنوان یکی از عواملی که منجر به استیضاح او شد، مطرح است. 

در این شرایط، نوع سخنرانی و بیان پزشکیان هم نتوانست تغییری در وضعیت ایجاد کند و نتایج ملموسی برای نمایندگان نداشت.

 ****حرکت مخالفان دولت در جهت تصاحب قدرت

مخالفان دولت که در ظاهر استعفای همتی و ظریف را به‌عنوان کمکی به دولت معرفی می‌کنند، در عمل به گونه‌ای عمل می‌کنند که این حمایت‌ها کمتر با استراتژی «موفقیت دولت، موفقیت کشور است» هم‌خوانی دارد. این گروه در آینده برنامه های بیشتری دارند و پیشروی خود را ادامه می دهند.

چالش‌های دولت در هماهنگی و انسجام داخلی

دولت در حال حاضر با چالش‌های جدی در سطح انسجام داخلی مواجه است. درحالی‌که در برخی حوزه‌های فرهنگی و اجتماعی دستاوردهایی داشته، در زمینه‌های اقتصادی وضعیت چندان مناسبی ندارد. به نظر می‌رسد رئیس‌جمهور از لحاظ روحی خسته است و درعین‌حال نمی‌تواند حس اقتدار و اعتماد را به دولت منتقل کند. نبود یک پروژه منسجم و شفاف در دولت از جمله عواملی است که انسجام دولت را تحت تأثیر قرار داده و ممکن است در صورت ادامه این وضعیت، دولت از اعتبار خود بیفتد. در چنین شرایطی، دولت نیاز به بازآرایی مدیریتی دارد تا بتواند به سمت انسجام داخلی و استراتژی‌های مؤثر اقتصادی حرکت کند.

دولت در حال حاضر از نظر انسجام ایده و عملکرد در مقایسه با مخالفان خود وضعیت مطلوبی ندارد. اگرچه دولت در حوزه‌های فرهنگی و اجتماعی در برخی زمینه‌ها دستاوردهایی داشته؛ اما در عرصه اقتصادی همچنان با مشکلات جدی روبه‌رو است.

لحن و کلام رئیس‌جمهور نشان از خستگی و عدم تمایل به منازعه دارد؛ اما این وضعیت موجب فقدان حس اقتدار در دولت شده است. در شرایط کنونی، نبود یک پروژه منسجم و استراتژی واضح در دولت مشهود است و کارگزاران دولت نیز نتوانسته‌اند زیر یک ایده واحد و قوی عمل کنند.

تصویر کلی دولت، برخلاف آنچه انتظار می‌رفت، یک تصویر شکوهمند یا حتی منظم نیست. ادامه این روند می‌تواند به تضعیف معنای دولت و عملکرد آن در نظر عمومی منجر شود. 

در چنین شرایطی، دولت نیازمند بازآرایی مدیریتی است تا بتواند انسجام داخلی خود را تقویت و از درون این بحران عبور کند. علاوه بر این، در سطح سیاسی نیز دولت باید به روشنی معنا و آینده خود را توضیح دهد و استراتژی‌های خود را برای ادامه فعالیت‌های اجرایی تبیین کند.

در این وضعیت، منطقی‌ترین اقدام برای دولت، تمرکز بر پروژه‌های اقتصادی است که می‌تواند بیشترین سود را برای جامعه به همراه داشته باشد. هرچند این مسیر ساده و بدون چالش نخواهد بود؛ اما به نظر می‌رسد که تنها راه بازسازی و بهبود وضعیت اقتصادی کشور از این طریق ممکن است.

دولت پزشکیان در لحظه حساسی قرار دارد.

صبح نو