تعهد ایران به دیپلماسی از مسقط تا رم
جمهوری اسلامی ایران که پس از پذیرش درخواست آمریکا وارد گفت‌وگوهای غیرمستقیم با این کشور آن هم با واسطه عمان در مسقط و رم شد و قرار است این روند در این هفته و هفته آینده هم ادامه یابد، بار دیگر تعهدش به دیپلماسی را نشان داد.
رم ۳۰ فروردین‌ماه ۱۴۰۴ و حضور هیأت‌های مذاکره کننده ایران و آمریکا به ریاست سیدعباس عراقچی وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران و استیو ویتکاف نماینده ویژه دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا در امور خاورمیانه؛ دور دوم گفت‌وگوهای غیرمستقیم ایران و آمریکا درباره موضوع هسته‌ای و رفع تحریم‌ها با واسطه بدر البوسعیدی وزیر خارجه عمان و محل برگزاری هم اقامتگاه سفیر عمان در پایتخت ایتالیا.
گفت‌وگوهایی که نخستین دورش در مسقط بود و بعد از بیش از دو ساعت و نیم رایزنی با واسطه عمان، دو طرف به توافق رسیدند که این گفت‌وگوها را شنبه بعد (۳۰ فروردین‌ماه) ادامه دهند. در این مدت گمانه‌زنی‌هایی درباره محل این گفت‌وگوها یعنی مسقط و رم مطرح و در نهایت هم قرعه به نام رم افتاد. البته باز هم وظیفه میانجیگری، واسطه‌گری و برقراری ارتباط غیرمستقیم برعهده البوسعیدی و دولت عمان بود.
در این مدت یک هفته هم شاهد مواضع متناقض از سوی آمریکایی‌ها از جمله استیو ویتکاف رئیس هیأت مذاکره کننده آمریکا درباره برنامه هسته‌ای ایران بودیم یک بار از برچیده شدن برنامه غنی‌سازی سخن گفت و یک بار دیگر هم گفت که باید به ایران اجازه داد تا سطحی از غنی‌سازی را حفظ کند. اظهاراتی متناقض که از سوی اسماعیل بقائی سخنگوی دستگاه دیپلماسی «عدم جدیت و حسن نیت» تلقی شد و در شبکه ایکس در این خصوص نوشت: جابه‌جایی مکان دروازه در فوتبال یک خطای حرفهای و یک حرکت غیرمنصفانه است. اما در دیپلماسی چنین حرکتی (که توسط عناصر تندروی فاقد درک منطق/هنر مذاکره معقول ترویج می‌شود) می‌تواند هر شروعی را در معرض تخریب قرار دهد.»
عراقچی هم روز چهارشنبه در حاشیه جلسه هیأت دولت به صراحت اعلام کرد که غنی‌سازی ایران یک امر واقعی، پذیرفته شده و حقیقی است. ما برای اعتمادسازی نسبت به نگرانی‌های احتمالی آمادگی داریم. اما اصل موضوع غنی‌سازی قابل مذاکره نیست.
* مواضع پشت میز مذاکره مورد حساب است
به این پیام‌های متناقض ویتکاف در گزارش «جوئیش اینسایدر» هم اشاره و دلیل آن هم واکنش‌ها در آمریکا و اسرائیل به این اظهارات عنوان شد.
عراقچی هم روز جمعه در مسکو با بیان اینکه تردیدهای جدی نسبت به نیات و انگیزه‌های طرف آمریکایی داریم، در این باره گفت: آن مواضعی که پشت میز مذاکره ارائه می‌شود، مورد حساب قرار خواهد گرفت. منتظریم شنبه مواضع طرف آمریکایی را بشنویم، اگر جدیت و اراده واقعی وجود داشته باشد و اگر درخواست‌های غیرواقعی و غیرمنطقی و غیرعملی نداشته باشند، به نظر من رسیدن به یک توافق محتمل است.
وزیر خارجه همچنین در مراسم روز ارتش در محل سفارت ایران در مسکو با بیان اینکه ما در مذاکرات غیرمستقیم با آمریکا کاملا جدی هستیم و مواضع ما کاملا روشن است، یادآور شد: حرفهای ما عوض نشده و نمی‌شود و انتظار داریم طرف‌های مقابل نیز با جدیت و با ثبات رأی و ثبات قدم حاضر شوند و در این صورت مذاکرات می‌تواند رو به جلو برود.
وی در گفت‌وگویی با راشاتودی هم عنوان کرد: جمهوری اسلامی ایران از هیچ‌یک از مواضع عادلانه و منصفانه خود عقب‌نشینی نکرد. ما به‌خاطر فشارها، عزت، شرافت و منافع ملی خود را زیر پا نخواهیم گذاشت. مسیر دیپلماسی برای ما باز است، اما اگر مذاکرات به شرایط سخت و دشواری منجر شود، ما برای مسیرهای دیگر نیز آمادگی کامل داریم.
سیدعباس عراقچی پس از بازگشت از سفر دو روزه آخر هفته به مسکو که برای تسلیم نامه مقام معظم رهبری به پوتین و رایزنی با مقامات روسیه انجام شد و در این سفر مقامات این کشور را در جریان روند گفت‌وگوهای غیرمستقیم با آمریکا قرار داد، به تهران بازگشت و بعد از آن هم هیأت ایرانی به ریاست وزیر امور خارجه بامداد شنبه وارد رم شد. عراقچی را در این سفر مجید تخت‌روانچی معاون سیاسی، کاظم غریب‌آبادی معاون امور حقوقی و بین‌المللی، اسماعیل بقائی سخنگو و بهزاد صابری مشاور وزیر امور خارجه همراهی کردند.
* آمریکا ابهام‌ها را رفع کند
سخنگوی دستگاه دیپلماسی پس از ورود هیأت ایرانی به رم اعلام کرد که گام رو به جلو تنها در صورتی قابل تحقق است که طرف مقابل با واقع‌بینی و بدون تاثیرپذیری از محافل تندروی جنگ‌طلب از جمله رژیم صهیونیستی، از طرح درخواست‌های غیرواقعی و نامعقول، خودداری کند. وی افزود: در عین حال با توجه به مواضع ضد و نقیضی که طی چند روز گذشته از مقام‌های مختلف آمریکایی شنیده‌ایم، انتظار داریم طرف آمریکایی در گام نخست در این زمینه توضیح دهد و ابهام‌های جدی ایجاد شده در مورد نیت و جدیت خود را رفع کند.
* آنچه به وزیر خارجه ایتالیا یادآوری شد
صبح شنبه به وقت محلی عراقچی برای دیدار با آنتونیو تاجانی همتای ایتالیایی عازم وزارت خارجه ایتالیا شد.
وزیر امور خارجه در این دیدار ضمن قدردانی از وزیر خارجه ایتالیا به‌خاطر تمهیدات پیش‌بینی شده با هماهنگی عمان برای برگزاری این دور از گفت‌وگوها، تنها مانع بر سر تحقق خاورمیانه عاری از سلاح‌های هسته‌ای را رژیم صهیونیستی خواند که همزمان با نسل‌کشی، قانون‌شکنی و تجاوز علیه کشورهای منطقه در صدد ایران‌هراسی و تشدید ناامنی در خاورمیانه است که لازم است اروپا و جامعه جهانی به دور از کلیشه‌های تحمیلی, موضع مسئولانه‌ای در قبال آن اتخاذ کند.
آنتونیو تاجانی هم میزبانی این گفت‌وگوها را برای ایتالیا بسیار ارزشمند دانست و با یادآوری تاریخ طولانی روابط بین ایران و ایتالیا، علاقه‌مندی ایتالیا برای تقویت روابط دو کشور را یادآور شد و بر عزم این کشور برای هرگونه مساعدت برای موفقیت گفت‌وگوهای فیمابین ایران و آمریکا تأکید کرد.
عراقچی پس از ترک رم هم با همتای ایتالیایی تلفنی گفت‌وگو کرد و گفت‌وگوهای انجام شده در رم را سازنده و رو به جلو توصیف کرد و گفت که در صورت تداوم واقع‌بینی و حسن نیت، امکان حصول نتیجه وجود دارد. وزیر خارجه ایتالیا هم آمادگی کشورش را برای هرگونه مساعدت در ادامه این مسیر اعلام کرد.
* باز هم حاشیه سازی‌ها در میانه مذاکرات
رئیس دستگاه دیپلماسی پس از دیدار با همتای ایتالیایی عازم محل برگزاری دور دوم گفت‌وگوهای غیرمستقیم شد و مشابه دور قبل دیداری دوجانبه با بدر البوسعیدی داشت و درباره نحوه انجام کار صحبت شد پس از آن هم دور دوم گفت‌وگوهای غیرمستقیم ایران و آمریکا به ریاست عراقچی و ویتکاف و با واسطه البوسعیدی در دو سالن مجزا در محل اقامتگاه سفیر عمان در رم کلید خورد.
گفت‌وگوهایی که به گفته عراقچی حدود چهار ساعت به طول انجامید و در میانه‌های آن باز هم برخی حاشیه‌سازی‌ها شروع شد از اینکه دو طرف در یک اتاق هستند و هیأت ایرانی مذاکرات را متوقف کرده و ... که همگی از سوی اسماعیل بقائی تکذیب شد و عنوان کرد: همه مواردی که گفته شده نادرست است و این‌ها بخشی از روند حاشیه‌سازی برای این مذاکرات است. تصمیم ما این است که با تمرکز روی کار و بدون توجه به این حاشیه سازی‌ها، بر تأمین منافع ملت ایران متمرکز باشیم.
بقائی گفت که دو هیأت در سالن‌های مجزا مستقرند. وزیر خارجه عمان بسیار روز پرمشغله‌ای داشت و مدام بین وزیر خارجه ایران و طرف آمریکایی برای انتقال پیام‌ها و مواضع در رفت و آمد است.
سخنگوی دستگاه دیپلماسی در اظهاراتی دیگر با بیان اینکه این جا برای وقت تلف کردن نیستیم، گفت: حفظ داشته‌های فنی و هسته‌ای ایران یک «باید» است.
* چهارشنبه گفت‌وگوهای غیرمستقیم کارشناسان؛ شنبه با حضور روسای هیأت‌ها
بالاخره گفت‌وگوها بعد از حدود چهار ساعت پایان یافت و دو طرف توافق کردند که از روز چهارشنبه سوم اردیبهشت گفت‌وگوهای غیرمستقیم کارشناسی در عمان را آغاز کنند و شنبه ششم اردیبهشت‌ماه نیز دوباره عراقچی و ویتکاف به صورت غیرمستقیم در مسقط به گفت‌وگو بپردازند.
در این دور از گفت‌وگوها مذاکره‌کنندکان ارشد ایرانی و آمریکایی ضمن ترسیم چارچوب کلی مذاکرات، دیدگاه‌های خود را در مورد برخی از موضوعات مهم در حوزه رفع تحریم‌ها و موضوع هسته‌ای تبادل کردند. با توجه به اینکه تصمیم‌گیری در مورد هر دو موضوع «رفع موثر تحریم‌ها» و «اعتمادسازی در مورد ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران» نیازمند بحث و بررسی دقیق‌تر در سطح کارشناسی است، مقرر شد هیأت‌های فنی ایران و آمریکا چهارشنبه این هفته در مسقط جلسه‌ای را با تسهیل‌گری وزارت خارجه عمان برگزار کنند.
اسماعیل بقائی در ارزیابی از این دور از گفت‌وگوها بیان کرد: گفت‌وگوهای غیرمستقیم مفیدی بین ایران و آمریکا با وساطت وزیر خارجه عمان در فضایی سازنده برگزار شد.
* هنوز با احتیاط برخورد می‌کنیم
عراقچی هم پس از پایان گفت‌وگوها در گفت‌وگویی با خبرنگاران با بیان اینکه موفق شدیم در خصوص یکسری از اصول و اهداف به تفاهم بهتری برسیم، گفت: از چهارشنبه این هفته مذاکرات فنی در سطح کارشناسان در عمان آغاز و مجدداً شنبه آینده در عمان ملاقات خواهیم کرد.
مذاکرات در فضای سازنده‌ای برگزار شد و می‌توانم بگویم رو به جلو است و ما در حال حرکت به جلو هستیم، هیچ یک از گمانه‌زنی‌ها را تایید نمی‌کنم، من نیاز و احتیاجی نمی‌بینم التهاب و هیجانی ایجاد شود و ... از جمله مواردی بود که عراقچی در این گفت‌وگو عنوان کرد.
وزیر امور خارجه افزود: همانطور که مقام معظم رهبری فرمودند این یکی از کارهای وزارت خارجه است و در آرامش انجام می‌شود. من نیاز و احتیاجی نمی‌بینم التهاب و هیجانی ایجاد شود، کارمان را با طمأنینه و آرامش و با دقت انجام می‌دهیم، همانطور که ایشان فرمودند نه دلیلی برای خوشبینی زیاد است و نمی‌توانیم بگوییم واقعا خوشبین هستیم و حتما خیلی محتاطانه برخورد می‌کنیم، دلیلی برای بدبینی زیاد هم وجود ندارد. باید یک مسیر میانه و کاملا معقول و با آرامش را طی کنیم. امیدوارم هفته آینده بعد از جلسات فنی در موقعیت بهتری باشیم برای قضاوت درباره امکان رسیدن به یک تفاهم. هنوز با احتیاط برخورد می‌کنیم.
به گزارش فارس، مقام معظم رهبری ۲۶ فروردین‌ماه در دیدار مسئولان ارشد سه قوه کشور عنوان کردند: به این گفت‌وگوها هم نه به صورت افراطی خوشبین باشیم و نه به صورت افراطی بدبین. این هم بالاخره یک کاری است، یک حرکتی است که تصمیم‌گیری شده و دارد اجرا می‌شود و در این قدم‌های اول هم خوب حرکت شده، خوب اجرا شده، بعد از این هم باید کاملاً با دقت دنبال بشود، خطوط قرمز مشخص است، برای طرف مقابل هم مشخص است، برای ما هم مشخص است. ممکن است این مذاکرات به نتیجه برسد، ممکن هم هست نرسد. ما نه خیلی خوشبین هستیم، نه خیلی بدبین هستیم. به طرف مقابل البته خیلی بدبینیم، طرف مقابل را قبول نداریم، می‌شناسیم طرف مقابل را. اما به توانایی‌های خودمان خوشبین هستیم. ما می‌دانیم که خیلی کارها را می‌توانیم انجام دهیم و شیوه‌های خوبی بلد هستیم.
* گروسی در رم و واکنش عراقچی
رافائل گروسی که غروب چهارشنبه و پس از پذیرش درخواستش برای سفر به ایران وارد تهران شد و با عراقچی و محمد اسلامی رئیس سازمان انرژی اتمی دیدار کرد، روز شنبه در رم حضور داشت و با آنتونیو تاجانی وزیر خارجه ایتالیا دیدار کرد و بعدازظهر شنبه هم اخباری منتشر شد از دیدار گروسی با ویتکاف.
عراقچی هم که پس از دیدار گروسی در شبکه ایکس نوشته بود که در ماه‌های آتی، آژانس می‌تواند نقش مهمی در حل و فصل مسالمت آمیز پرونده هسته‌ای ایران ایفا کند، در پاسخ به سؤال خبرنگار ایرنا درباره حضور گروسی در رم، نقش آژانس در یک توافق احتمالی را نقش مهمی خواند و گفت: ما هیچ نهاد دیگری را برای راستی‌آزمایی قبول نداریم. هنوز در موقعیتی نیستیم که احتیاجی به حضور آژانس باشد. در گذشته هم در زمان مذاکرات بعضاً از کارشناسان آژانس دعوت کردیم یا با خود مدیرکل مشورت‌هایی را انجام دادیم. در این سفر، گروسی به ابتکار خود و برای ملاقات با مقام‌های ایتالیایی به رم آمد و ظاهراً با ویتکاف هم ملاقات داشته است. اینکه گروسی در جریان روند مذاکرات قرار بگیرد، مثبت است و من هم در تهران با او ملاقات داشتم و شاید اگر ملاقات در تهران نبود، من هم در رم با ایشان دیدار می‌کردم. آژانس بخشی از این روند خواهد بود و نقش مهمی هم خواهد داشت. حضور ایشان مفید است، اما در داخل مذاکرات هنوز خیر، چرا که هنوز به مرحله‌ای نرسیدیم که نیاز به این کار باشد.
گروسی همچنین در گفت‌وگو با روزنامه ایتالیایی رپوبلیکا مذاکرات رم را «یک روز مثبت برای صلح» توصیف کرد.
* آنچه از برجام باقی مانده تنها «درس‌های فراگرفته شده» از آن است
سخنگوی وزارت خارجه آمریکا هم در این باره به المیادین گفت که در دور دوم مذاکرات با ایران در رم، پیشرفت قابل توجهی داشتیم.
عراقچی همچنین در شبکه ایکس نوشت: جو نسبتا مثبت در رم باعث پیشرفت در اصول و اهداف یک توافق احتمالی شد. ما توضیح دادیم که چگونه برای بسیاری در ایران برجام دیگر به اندازه کافی خوب نیست. برای آنان، آنچه از برجام باقی مانده تنها «درس‌های فراگرفته شده» از آن است. شخصا به این برداشت تمایل دارم. گفت‌وگوهای کارشناسی در روزهای آینده با هدف بررسی جزئیات آغاز خواهد شد. پس از آن، ما در موقعیت بهتری برای قضاوت خواهیم بود. در حال حاضر، خوشبینی ممکن است موجه باشد، اما فقط با احتیاط زیاد.
وی در گفت‌وگویی با خبرگزاری تسنیم گفت که آمریکایی‌ها تاکنون هیچ بحث غیرمرتبط با موضوع هسته‌ای را مطرح نکردند و ما گفته‌ایم که مذاکره ما مرتبط با مسائل هسته‌ای است و موضوع دیگری را نمی‌پذیریم.
ایران پیش از این هم به صراحت اعلام کرده بود که توانمندی‌های دفاعی و مسائل منطقه به هیچ وجه مورد گفت‌وگو نخواهد بود و از خطوط قرمز خود عبور نخواهد کرد.
کانال ۱۲ اسرائیل هم در گزارشی اعلام کرد که آمریکا زیاده‌خواهی‌های پیشین خود درباره از بین رفتن برنامه هسته‌ای ایران را کنار گذاشته است.
و در نهایت تیم مذاکره کننده ایرانی رم را به مقصد تهران ترک کرد و بقائی قبل از ترک رم در شبکه ایکس نوشت: در شرایطی که جهان با چالش‌ها و تهدیدهای بی‌سابقه‌ای علیه حاکمیت قانون و ارزش‌های مشترک بشری مواجه است، ما همچنان به گفت‌وگو و دیپلماسی به مثابه ابزار و شیوه‌ای بی‌همتا برای حل مسائل متعهد هستیم./فارس
دیدگاه تان را بنویسید