مهدی سنایی: شناخت ایرانی‌ها نسبت به روسیه بیشتر سیاسی، امنیتی و نظامی است

نشست بررسی «روایت و تحلیل ایرانی از تاریخ تحولات روسیه» با حضور مهدی سنایی نویسنده کتاب، محمدجواد ظریف دانشیار دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران، ابراهیم متقی رئیس دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران و حسین سلیمی رئیس انجمن علوم سیاسی ایران روز دوشنبه یکم اردیبهشت ۱۴۰۴ در محل خبرگزاری خبرآنلاین و با همکاری مؤسسه ایراس برگزار شد.

در ابتدای این نشست «مهدی سنائی» نویسنده کتاب سخنان خود را با تاکید بر اینکه باورم این است که ما در شناخت جهان پیرامون با چالش و دشواری مواجه هستیم، گفت: این مشکل در جامعه ما دو دلیل اصلی دارد؛ یکی اینکه کشورهایی که معمولاً خود صاحب تمدن و تاریخ بلندی هستند، چندان به آموختن خود و به یاد کردن از برهه های صاحب جلوه که در تاریخ خود تأثیرگذار بوده‌اند، مشغولند که شاید کمتر آموختن جهان و پیرامون برای آنها در اولویت قرار می‌گیرد.

سنایی ادامه داد: جامعه شناسان معتقدند که شناخت پیرامون و جهان نه فقط در شناخت جهان بلکه در خودآگاهی نسبت به خود و هویت فردی و ملی هر کشوری مهم است به ویژه در دنیای امروز که جهان بسیار به هم پیوسته است. بنابراین یکی از اهداف عمده این کتاب در واقع، فراهم آوردن فرصتی برای شناخت پیرامون، و حالا در موضوع این کتاب، روسیه است. روسیه، کشوری گسترده و صاحب تاریخ هزار ساله‌ای است که در چند قرن اخیر به ویژه در تحولات جهان تأثیرگذار بوده است. به هر حال می‌توان گفت این کتاب یک آمیزه‌ای از تجربیات و همین‌طور مطالعات و پژوهش‌های صورت گرفته است.

آموختن فلسفه و اندیشه سیاسی روسیه در ایران یک ضرورت است

این استاد دانشگاه با تاکید بر اینکه آموختن فلسفه و اندیشه سیاسی در روسیه برای کشور ما بسیار حائز اهمیت است، خاطرنشان کرد: از این جهت که شناخت ما نسبت به روسیه بیشتر یک شناخت سیاسی امنیتی و تا حدی نظامی است. البته در گذشته این‌طور نبوده و تا یک قرن پیش، پیوندهای فرهنگی و مردمی و تجاری خیلی گسترده‌ای بین ایران و امپراتوری روسیه وجود داشته، اما با شکل‌گیری شوروی، این شناخت بیشتر به یک شناخت سیاسی امنیتی و نظامی محدود شد. در ایران هم کمتر جریان‌های فکری و نحله‌های فلسفی و حوزه‌های اندیشه سیاسی در روسیه مورد بحث و مطرح شده که تقریباً ترجمه‌های محدودی از جمله کتاب "متفکرانه روس" یا بعضی از آثار بردیایف ممکن است در ایران منتشر شده باشد، اما تألیفی یا ترجمه جدی از آنچه که مربوط به فلسفه سیاسی روسیه است، کمتر دیده شده است.

سنایی در ادامه خاطرنشان کرد: این کتاب هم این واقعیت می‌پردازد که تاریخ روسیه و تحولات آن مانند عروسک‌های روسی است؛ هر بار که باز می‌کنی، یک چیز جدیدی پیدا می‌کنی. حتی خود روس‌ها نیز به این موضوع واقف‌اند و به این اذعان می‌کنند. من با اشتیاق به تألیف این کتاب پرداختم و نکته‌ای که در پیشگفتار کتاب عرض کردم، نام کتاب و محتوا و فهرست آن است که به ذهن خودم رسیده و تعبیر نو محافظه‌کاری هم که شده، در واقع گرایش و محافظه‌کاری روسیه یک پدیده شناخته شده و تأثیرگذاری است در تاریخ روسیه. بازآفرینی آن در عصر جدید و در دو دهه گذشته را بنده تعبیر کردم به نو محافظه‌کاری، بنابراین این نو محافظه‌کاری با نو محافظه‌کاری مرسوم نئوکان ها و آنچه که در امریکا و غرب شناخته شده، متفاوت است.

پیوند اندیشه سیاسی روسیه با تاریخ و فرهنگ ایران

معاون سیاسی رئیس جمهور با اشاره به اینکه محافظه‌کاری روس نیز در اصل تحت تأثیر محافظه‌کاری اروپا بوده است، ادامه داد: چون لیبرالیسم روسی تحت تأثیر لیبرالیسم اروپا پدید آمده و به تبع آن، محافظه‌کاری هم در واکنش به آن به وجود آمده است. همچنین در کتاب اشاره کردم که همان دانشگاه‌ها و فرهنگستان‌ها و پژوهشکده‌هایی که در قرن هجدهم میلادی لیبرالیسم و اصلاحات و تجدد را در روسیه بنیان گذاشتند، همین‌ها تبدیل به محل تولید محافظه‌کاری روس و نهضت‌های ضد لیبرالیسم و ضد تجدد شدند. این روند بعداً منتهی شد به روی کار آمدن شوروی و تقریباً نزدیک به دو قرن تداوم یافت.

وی در پایان این بخش از سخنانش گفت: اندیشه سیاسی روسیه به نوعی با تاریخ و فرهنگ ایران هم پیوند دارد و شباهت های آنها به هم کم نیست. توسعه و تجدد در ایران متاثر از توسعه در روسیه بوده و روسیه یکی از راه های اصلی ارتباط ایران با اروپا بوده است. می توان گفت که ایران هم بخشی از موضوع این کتاب است./ایرنا