عقلانیت انقلابی

صبح نو نوشت: بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار اخیر رئیس و مسئولان قوه قضائیه با ایشان حاوی نکات کلیدی و راهبردی بود که فراتر از مسائل حقوقی، به جامعه، امنیت ملی، انسجام اجتماعی و مسیر آینده کشور مربوط می‌شود. رهبر معظم انقلاب در این دیدار با بیان رویکردی متوازن، هم به ضرورت مبارزه با فساد و تقویت عدالت قضایی اشاره کردند و هم به مخاطرات رفتارهای تند و بی‌محابا که جامعه را دچار شکاف می‌کند، هشدار دادند.  حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در این دیدار، ضمن تأکید بر اقتدار ملی و عزت کشور، نوعی بازخوانی از سیاست‌های کلان کشور ارائه دادند که بر وحدت اجتماعی و پرهیز از افراط‌گرایی استوار است.

 تأکید بر اعتماد اجتماعی به دستگاه قضا

یکی از کلیدی‌ترین بخش‌های سخنان رهبر انقلاب، تمرکز بر اعتماد عمومی به قوه قضائیه بود. این اعتماد، به تعبیر ایشان، باید به‌گونه‌ای باشد که حتی در دوردست‌ترین روستاهای کشور، مردم بدانند دادگستری پناهگاه آن‌هاست. در واقع، ایشان قوه قضائیه را نماد عدالت و مرجع نهایی برای حل اختلافات و رفع ظلم معرفی کردند. این رویکرد نشان می‌دهد که انسجام اجتماعی نه با شعار، بلکه با عملکرد عادلانه و اطمینان‌بخش نهادهای حاکمیتی قابل تحقق است. مبارزه با فساد، چه در درون دستگاه قضا و چه در بیرون آن، یکی از ابزارهای تحقق این اعتماد معرفی شد. رهبر انقلاب با این سخن عملاً تأکید کردند که اعتماد اجتماعی به قوه قضائیه، بنیان سلامت کل حاکمیت است. اگر مردم عدالت را لمس کنند، نزاع‌های اجتماعی و فاصله طبقاتی به حداقل می‌رسد و مسیر به سمت وحدت ملی هموار می‌شود.

 مرزبندی با افراط‌گرایی در عرصه داخلی

در سخنرانی رهبر انقلاب، به ‌وضوح یک خط مرزی مهم ترسیم شد؛ از یک‌سو بر ضرورت قاطعیت در برابر دشمنان خارجی تأکید شد، اما از سوی دیگر، رهبر انقلاب بر حرکت در چارچوب قانون و اخلاق در مواجهه با مسائل داخلی تأکید کردند. این نکته به نظر می‌رسد یک پیام جدی به جریان‌های رادیکال در داخل کشور است که گاهی با تکیه بر رویکردهای تند، به دنبال حذف یا تخریب رقبای سیاسی و اجتماعی هستند. بخش‌هایی از بیانات رهبر معظم انقلاب، دقیقا نقطه مقابل دیدگاه‌هایی است که خواستار تسویه‌حساب‌های شخصی، افراط‌گرایی و کنار گذاشتن سازوکارهای قانونی هستند. به عبارت روشن‌تر، رهبر انقلاب با این بیان، روش‌های خودسرانه و رویکردهای خشونت‌آمیز را که بعضا در برخی طیف‌های تندرو داخلی مطرح می‌شود، رد کردند.

تکیه بر منطق و اقتدار؛ مرز عزت‌خواهی با تندروی

بخش قابل‌توجهی از سخنان رهبر انقلاب به تحولات منطقه‌ای و مقابله با دشمنان اختصاص داشت. ایشان با اشاره به پاسخ کوبنده ایران به حملات دشمن، تأکید کردند که جمهوری اسلامی هم در میدان نظامی و هم در میدان دیپلماسی، با دست پر وارد عمل می‌شود، اما درعین‌حال فرمودند: «ما از جنگ استقبال نکردیم... به پیشواز جنگ نرفتیم؛ ولی وقتی دشمن حمله کرد، پاسخ ما کوبنده بود.»

این جمله، یک پیام راهبردی به هر دو سوی معادله است؛ هم به دشمنان خارجی که بدانند ایران اهل عقب‌نشینی نیست و هم به تندروهای داخلی که گمان می‌کنند عزت‌خواهی به معنای شروع بی‌حساب درگیری و تنش است. رهبر انقلاب، «مقابله با دشمن در صورت حمله» را از «آغازگری بی‌منطق در جنگ» تفکیک کردند. این همان مرزبندی مهم میان اقتدار عقلانی و تندروی هیجانی است.

الگوی رفتار اجتماعی؛ از اراده ملی تا تعادل اجتماعی

رهبر انقلاب در سخنرانی خود، به اراده ملی و روحیه اعتمادبه‌نفس ایرانیان نیز اشاره کردند و این ویژگی را عامل عزت کشور دانستند، اما درعین‌حال تأکید کردند که این اعتمادبه‌نفس باید با حکمت و صبر همراه باشد. به بیان دیگر، عزت‌خواهی و ایستادگی، زمانی ارزش دارد که با رفتار عقلانی و رعایت منافع عمومی همراه باشد. در جامعه‌ای که با مشکلات اقتصادی، فشارهای خارجی و تنوع سلایق روبه‌رو است، هرگونه افراط و تندروی می‌تواند زمینه‌ساز فروپاشی همبستگی اجتماعی شود. رهبر انقلاب با تمرکز بر مبارزه با فساد، تقویت اعتماد عمومی و تکیه بر قانون، مسیر تقویت انسجام را ترسیم کردند. این سخنان در واقع پاسخی روشن به آن دسته از جریان‌های داخلی است که گاه تلاش می‌کنند با ایجاد دوقطبی‌های سیاسی و اجتماعی، جامعه را به سمت رویارویی داخلی سوق دهند.

لزوم توجه به آینده

یکی دیگر از محورهای مهم سخنان رهبر انقلاب، نگاه به آینده است. ایشان فرمودند: «این اراده‌ ملی، این همت ملی، همان چیزی است که ایران را ایران بزرگی خواهد کرد که بنده گفتم پنجاه سال بعد باید این‌جوری باشد.» این نگاه، نشانه یک راهبرد بلندمدت است که با رفتارهای کوتاه‌مدت و هیجانی سازگاری ندارد. کسانی که به دنبال سیاست‌ورزی لحظه‌ای و التهاب‌آفرینی هستند، عملا با این افق بلندمدت تعارض دارند. رهبر انقلاب مسیر پیشرفت را در اعتماد ملی، انسجام اجتماعی و ایستادگی حساب‌شده در برابر دشمنان ترسیم کردند، نه در رفتارهای پرخطر و پرتنش داخلی.

مقابله با جنگ ترکیبی؛ سلاح وحدت در برابر دشمن

در بخش دیگری از سخنرانی، رهبر انقلاب به جنگ ترکیبی دشمن اشاره کردند؛ جنگی که صرفا در عرصه نظامی محدود نمی‌شود، بلکه حوزه‌های روانی، رسانه‌ای، اقتصادی و اجتماعی را نیز در بر می‌گیرد. راه مقابله با این جنگ ترکیبی، از نگاه رهبر انقلاب، انسجام داخلی و حفظ اعتماد مردم به نهادهای حکومتی است. ایجاد تنش داخلی، گسترش بی‌اعتمادی به قوه قضائیه و تحریک جامعه به سمت اعتراضات بی‌منطق، دقیقا همان اهدافی است که دشمنان خارجی دنبال می‌کنند. رهبر انقلاب با تأکید بر اصلاح درونی، مبارزه با فساد و تقویت عدالت، در واقع نسخه‌ای برای خنثی‌سازی این جنگ ترکیبی ارائه کردند.

جمع‌بندی: عقلانیت در سیاست داخلی و اقتدار در سیاست خارجی

بیانات رهبر انقلاب در دیدار مسئولان قوه قضائیه را می‌توان یک بسته کامل از راهبردهای حکمرانی در شرایط حساس امروز دانست؛ از یک‌سو تأکید بر قاطعیت در برابر دشمنان خارجی و حفظ عزت ملی و از سوی دیگر، توصیه به تقویت عدالت، شفافیت، پرهیز از تندروی و حفظ وحدت اجتماعی.

این سخنان، پیامی روشن به جریان‌های داخلی دارند که گمان می‌کنند با رفتارهای افراطی می‌توان به سرعت مشکلات را حل کرد یا دشمن را عقب راند. برعکس، رهبر انقلاب نشان دادند که مسیر عزت، از دل عقلانیت، وحدت و اعتمادسازی می‌گذرد. وحدت اجتماعی و سرمایه‌ اجتماعی مهم‌ترین سرمایه‌ راهبردی کشور است و بدون آن، حتی بهترین سیاست‌های خارجی نیز به نتیجه مطلوب نمی‌رسد.

پیشنهاد برای رسانه‌ها و نخبگان سیاسی این است که با تکیه بر این بیانات، خط روشنی میان اقتدار ملی و تندروی داخلی ترسیم کنند؛ زیرا انسجام اجتماعی، کلید عبور از شرایط سخت و زمینه‌ساز تحقق آینده‌ای بزرگ برای ایران است.

تأکید بر انسجام اجتماعی و عقلانیت جمعی در برابر گرایش‌های رادیکال

رهبر انقلاب در بخش دیگری از سخنان خود، با بازخوانی تجربه‌های تاریخی ملت ایران در دوران قبل و بعد از انقلاب، از شکل‌گیری یک روحیه‌ ملی منسجم سخن می‌گویند که امروز جمهوری اسلامی را در جایگاه بازدارنده‌ای در برابر قدرت‌های جهانی قرار داده است. این «روحیه» که در بیانات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به‌عنوان «اعتمادبه‌نفس ملی» تعبیر می‌شود، نه حاصل هیجان‌های زودگذر، بلکه نتیجه‌ یک روند عمیق از هوشیاری سیاسی، بلوغ اجتماعی و اعتماد عمومی به نهادهای کشور است. این بخش از سخنان رهبری را می‌توان پاسخی قاطع به گرایش‌هایی دانست که از سر خشم یا عصبانیت، نسخه‌های «رادیکال»، «بریدن از نظم جهانی» یا «مقابله‌ غیرهوشمندانه» را ترویج می‌کنند. ایشان درحالی‌که دشمنی آمریکا و صهیونیسم را به‌عنوان واقعیتی انکارناپذیر یادآور می‌شوند، تصریح می‌کنند که ایران به‌ دنبال جنگ نبوده و نیست، اما در برابر تجاوز، با قاطعیت پاسخ می‌دهد. این گزاره دربردارنده‌ یک پیام روشن به جریان‌های داخلی نیز هست، سیاست خارجی جمهوری اسلامی بر پایه‌ عقلانیت، قدرت‌سنجی و حفظ منافع ملی است، نه واکنش‌های احساسی یا تصمیمات نسنجیده. اینجا دقیقا جایی است که رهبر انقلاب بر مفهوم «انسجام اجتماعی» تأکید می‌کنند. در واقع، انسجام از دیدگاه ایشان صرفا یک واژه‌ احساسی یا اخلاقی نیست، بلکه یک مؤلفه‌ کلیدی در قدرت ملی و بازدارندگی کشور به‌شمار می‌رود. انسجام اجتماعی در نگاه ایشان یعنی اعتماد متقابل مردم و حاکمیت، هماهنگی و همراهی دستگاه‌ها با افکار عمومی و وحدت ملی بر پایه‌ عقلانیت، عدالت و کارآمدی. رهبر معظم انقلاب در قالب تحلیل عملکرد ملت ایران در بحران اخیر، نشان می‌دهند که اقتدار ملی نه از فریادهای افراطی، بلکه از اراده‌ ملی منسجم و تصمیمات درست در بزنگاه‌های سخت حاصل می‌شود. این سخنان عملا ردیه‌ای بر ادبیات جریاناتی است که خواهان تندروی در داخل و تقابل بی‌پشتوانه در سیاست خارجی هستند. واقعیت هم این است که اگر ملت ایران در میدان دیپلماسی و میدان نظامی «با دست پر» وارد می‌شود، به‌ دلیل حفظ انسجام داخلی و اعتماد به عقل جمعی است؛ نه با اتکا به هیاهوی رسانه‌ای یا رفتارهای شتاب‌زده. رهبر انقلاب با استفاده از عبارت‌هایی چون «ما از جنگ استقبال نکردیم»، «با منطق وارد می‌شویم» و «همه بدانند که ملت ایران ضعیف وارد هیچ میدانی نمی‌شود» مسیر جمهوری اسلامی را در تضاد با رادیکالیسم و ماجراجویی بی‌محابا معرفی می‌کنند. در اینجا، تأکید ایشان بر «آینده‌نگری» هم نقش مهمی دارد؛ چراکه ریشه‌ انسجام اجتماعی، در دیدگاه ایشان، به ظرفیت ملت برای تحمل، مقاومت، پیش‌بینی و حرکت دسته‌جمعی در طول زمان بستگی دارد. در پایان، می‌توان گفت سخنان رهبر انقلاب حاوی پیامی صریح است، آنچه جمهوری اسلامی را قدرتمند کرده و در آینده نیز تضمین‌کننده‌ اقتدار آن خواهد بود، نه هیجان‌های موقتی یا شعارهای تند، بلکه عقلانیت، عدالت‌محوری، اتکا به مردم و انسجام اجتماعی است.  این سخنان، در زمانه‌ای که برخی صداهای رادیکال خواستار تغییر جهت سیاست‌ها با روش‌های پرخطر هستند، خط‌‌مشی روشن از واقع‌بینی، عزت‌مداری و تعامل هوشمندانه با تحولات داخلی و جهانی ترسیم می‌کند.