امام خمینی(ره) اسطوره ای در دسترس
توجه به مقام والای امام خمینی(ره) به عنوان یک اسطوره در دسترس از جمله امتیازات خاصی به حساب می آید که در هر سرزمینی یافت نمی شود و بی شک کشور ما از این حیث از جایگاه ویژه ای برخوردار است. این مهم تلنگری است بر متولیان حوزه فرهنگ جامعه تا با ارائه راه حل های اساسی و به دور از کلیشه در مسیر معرفی و آشنایی نمودن عموم جامعه به ویژه نسل جوان با سبک زندگی، تفکرات، ایدئولوژی و ... ایشان کوشا باشند.
سرویس فرهنگی فردا؛ ایران تئاتر: امام خمینی به واسطه تاثیرات عمیقی که در اذهان و افکار عمومی جهان برجای گذاشته، همواره به عنوان یکی از تاثیرگذارترین مردان قرن بیستم محسوب می‌شود؛ تا آنجا که برخی از او به عنوان معجزه قرن یاد می‌کنند.
این را می‌شود از لابه لالی سخنانی جستجوی کرد که از زبان مشهورترین شخصیت‌های سیاسی، مذهبی، اجتماعی، فلسفی و ... جهان بیان شده است. پاپ ژان پل دوم در خصوص جایگاه ایشان می‌گویند: درباره آنچه آیت الله خمینی در کشورش و در بخش وسیعی از جهان انجام داده با احترامی عظیم و تفکری عمیق باید اظهارنظر کرد.
میخائیل گورباچف رهبر شوروی سابق او را فراتر از زمان و مکان می‌بیند و الوین تافلر نظریه پرداز بزرگ آمریکایی نیز از ایشان به عنوان نخبه‌ای یاد می‌کند که هم قلمرو اندیشه‌های بشری، هم جایگاه حکومت‌های دولتی و هم اقتدار دولت‌های ملی و محلی را تغییر می‌دهد.
جایگاه اسطوره‌ای امام خمینی (ره) حتی در نگاه مخالفان ایشان نیز قابل تامل است. هنری کسینجر وزیر خارجه سابق آمریکا در خصوص شخصیت ایشان می‌گوید: آیت‌الله خمینی، غرب را با بحران جدی برنامه ریزی مواجه کرد، تصمیمات او آنچنان رعدآسا بود که مجال هر نوع تفکر و برنامه ریزی را از سیاستمداران و نظریه پردازان سیاسی می‌گرفت. هیچ کس نمی‌توانست تصمیمات او را از پیش حدس بزند، او با معیار‌های دیگری، غیر از معیار‌های شناخته شده در دنیا، سخن می‌گفت و عمل می‌کرد. او حتی در دشمنی خود نیز خلوص نیت داشت.
توجه به مقام والای امام خمینی (ره) به عنوان یک اسطوره در دسترس از جمله امتیازات خاصی به حساب می‌آید که در هر سرزمینی یافت نمی‌شود و بی شک کشور ما از این حیث از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. این مهم تلنگری است بر متولیان حوزه فرهنگ جامعه تا با ارائه راه حل‌های اساسی و به دور از کلیشه در مسیر معرفی و آشنایی نمودن عموم جامعه به ویژه نسل جوان با سبک زندگی، تفکرات، ایدئولوژی و ... ایشان کوشا باشند.
هنر تئاتر به واسطه نقش بسزا در ایجاد ارتباط رودرو و نیز تاثیرگذاری مستقیم بر مخاطب، یکی از مهمترین و موثرترین حوزه‌های برنامه ریزی در این خصوص محسوب می‌شود. اما متولیان فرهنگی جامعه تا چه میزان بر اهمیت شناساندن این موضوع به نسل جدید و حتی در سطحی وسیعتر کنکاش توصیه ها، بیانات، دیدگاه‌ها و ... ایشان به جامعه و حتی جوامع دیگر کوشا بوده اند؟
۲ دهه سکوت
در دهه‌های ۷۰ و ۸۰ با وجود علاقه قلبی اکثریت مردم به امام و شناخت وسیع از شخصیت ایشان در جامعه، کمبود زیرساخت ها، عدم سرمایه گذاری و برنامه ریزی مناسب، عدم توجه مخاطبان عام به حوزه تئاتر، نبود ایده خلاق، کمبود نمایشنامه نویسان حرفه‌ای و شانس اندک کارگردانان صحنه‌ای تئاتر برای گرفتن سالن اجرا که عمدتا آن‌ها را به سمت اجرای نمایشنامه‌های مطرح خارجی هدایت می‌کرد، از جمله عواملی بود که شاید بتوان به عنوان موانع ورود به موضوعات جدید مطرح کرد.
در این دو دهه حتی در ایام رحلت امام خمینی (ره) نیز عمده نمایش‌ها حول محور آثار مذهبی مثل تعزیه، نقالی، پرده خوانی و ... می‌چرخید و متاسفانه تا اواخر دهه ۸۰ انگشت شمار آثاری را می‌دیدیم که متمرکز به این موضوع باشند.
اجرای نمایش‌های خیابانی «وقتی کسی می‌بخشد...»، «خانه دوست کجاست» و «دعوت» به نویسندگی و کارگردانی خیر‌الله تقیانی پور، نمایش صحنه‌ای شب مهتابی به کارگردانی حجت مقدم و نمایش‌های رادیویی قتل در چاپخانه مرکزی به نویسندگی مهام میقانی، محرم عزیر به نویسندگی رضا شاهبداغی و ... را باید مهمترین اقدامات این سال‌های تئاتر کشور در معرفی شخصیت والای بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران بنامیم.
دهه ۹۰ شروعی برای شناساندن اسطوره
ورود به دهه ۹۰ را بی شک باید آغاز توجه ویژه به اسطوره بی بدیل تاریخ معاصر ایران بدانیم. اسطوره‌ای که جای خالی آن بی شک تا سال ۹۲ در تئاتر کشور محسوس بود و اگر از کنار انگشت شمار نمایش‌هایی که در طول بیش از ۲۰ سال از رحلت ایشان و با نگاهی عمیق‌تر بیش از نیم قرن از آغاز فعالیت سیاسی ایشان بگذریم، حتی ایام مناسبتی نیز فعالیت تئاتری خاصی به اجرا گذارده نشد و جالب‌تر آنکه حتی در ۱۴ و ۱۵ خرداد که سیلی از جمعیت از شهر‌های مختلف برای حضور در مرقد مطهر ایشان به تهران ورود می‌کردند نیز به جای توجه به مقام ایشان، تئاتر‌های مذهبی اعم از تعزیه، پرده خوانی و ... به اجرا در می‌آمدند؛ لذا اگر اذعان داریم که تا سال ۱۳۹۲ توجه به جایگاه امام خمینی (ره) در تئاتر مغفول مانده است، به گزافه نگفته ایم. هرچند با ورود به این سال نیز شاهد شروعی طوفانی در این حوزه نبودیم.
با این وجود در این مجال گذری کوتاه بر عملکرد متولیان تئاتر در معرفی امام خمینی و آثار، سبک زندگی، دیدگاه‌ها و ... ایشان داریم:
برگزاری یادواره طلوع خرداد
یادواره طلوع خرداد اگرچه بر قیام ۱۵ خرداد متمرکز بود و تلاش داشت این ایام را در دل مردم زنده کند، اما بی شک محوریت اصلی خود را بر جایگاه ویژه امام (ره) به عنوان یک رهبر کاریزما و محبوب و آغازگر قیام قرار داد.
کلید این یادواره‌ای در سال ۹۲ با محوریت شهر ورامین زده شد. در این سال که بر تئاتر خیابانی تاکید شده بود، ۱۳ نمایش از ۱۵ تا ۱۸ خرداد به اجرا درآمد.
در دومین یادواره که از ۱۵ تا ۱۹ خرداد ۹۳ برگزار شد، ۵۰ اثر از ۲۲ استان کشور به دبیرخانه ارسال شد که ۱۲ اثر به اجرا گذاشته شدند.
سومین یادواره طلوع خرداد نیز میزبان ۱۰۰ اثر از ۲۰ استان کشور بود که در نهایت از میان آن‌ها ۸ نمایش صحنه‌ای و ۱۲ نمایش خیابانی مجوز اجرا گرفتند.
همایش نمایش‌های خیابانی «معراج نور»
همایش نمایش‌های خیابانی «معراج نور» در سال ۹۴ و همزمان با سالروز رحلت امام خمینی (ره) از ۱۳ تا ۱۵ خرداد برگزار شد.
در این همایش، پنج عنوان نمایش خیابانی «پانزده خرداد» به کارگردانی علی عمرانی، «لکه سرخ بر برگ سبز» به کارگردانی شهاب راحله، «پرواز» به کارگردانی علی محمد رادمنش، «طلوع خرداد» کاری از روح‌الله سنایی و «بی‌نشان» اثری از پژمان کاشفی
در محوطه مرقد مطهر حضرت امام (ره) و محوطه مجموعه تئاتر شهر به اجرای عموم درآمدند.
همایش سراسری تئاتر مردمی خرداد
همایش ملی تئاتر مردمی خرداد از سال ۱۳۹۳ با محوریت قرار دادن نقش و جایگاه امام خمینی (ره)، سبک زندگی، مبارزات، توصیه ها، تاثیرات و ... ایشان در دو بخش صحنه‌ای و خیابانی برگزار شد.
این همایش که در سال ۱۳۹۷، پنجمین مرحله خود را می‌گذراند، از ۸ الی ۱۵ خردادماه در ۱۰ استان تهران، آذربایجان شرقی، اصفهان، ایلام، لرستان، قزوین، گیلان، کرمان، البرز و مرکزی برگزار شد و در نهایت سه اثر صحنه‌ای، ۱۳ اثر در بخش مسابقه تئاتر خیابانی، دو اثر جنبی و ۶ اثر در بخش نقالی و پرده‌خوانی معرفی شدند.
اولین جشنواره تئاتر روح الله در اصفهان
اولین جشنواره تئاتر روح الله در اواخر سال ۱۳۹۶ با هدف اشاعه و ترویج اندیشه حضرت امام خمینی (س) هچنین گرامیداشت پدیدآورندگان و تولید کنندگان این آثار و در دو بخش استانی و کشوری در اصفهان برگزار شد.
در بخش استانی جشنواره که شامل نمایش‌های صحنه‌ای و خیابانی می‌شد، ۸۴ اثر (۳۶ اثر مربوط به بخش خیابانی و ۴۸ اثر نیز مربوط به بخش صحنه‌ای) به دبیرخانه ارسال شد که در نهایت در بخش نمایش صحنه‌ای ۱۴ اثر و در بخش خیابانی ۱۵ اثر به مرحله بازبینی راه یافتند و در نهایت ۶ اثر در بخش صحنه‌ای و ۹ اثر در بخش خیابانی معرفی شدند.
در بخش نمایشنامه نویسی نیز که به صورت کشور برگزار شد، مجموع ۱۳۷ اثر به دبیرخانه جشنواره ارسال شده بود که از این میان، اصفهان با ارسال ۵۷ اثر، به عنوان رکورددار شناخته شد و بعد از آن استان‌های تهران و مرکزی بیشترین تعداد آثار ارسالی را داشتند.
اجرای نمایش در مدارس ابتدایی استان تهران
پروژه «ستاره باران» کاری از واحد کودک و نوجوان معاونت فرهنگی و هنری و ارتباطات موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره) و با هدف آشنایی نسل جوان با زندگی امام و اندیشه‌های ایشان در برنامه‌ای ترکیبی در سه محور نمایش، نماهنگ و قصه گویی برای مخاطبین کودک به اجرا گذارد.
نمایش‌هایی که با محوریت جایگاه امام خمینی به اجرای عموم درآمدند
با آغاز دهه ۹۰ در کنار همایش‌ها و یادواره‌هایی که محوریت خود را بر امام خمینی (ره) قرار داده بودند و در هریک طیف‌هایی از هنرمندان تئاتر حضور داشتند، نمایش‌هایی نیز با الهام از ویژگی‌ها و خصوصیات بارز ایشان به روی صحنه رفتند که در زیر به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
منظومه ملکوت
منظومه ملکوت به کارگردانی شهریار رشید علی‌پور و به مناسبت رحلت امام خمینی (ره) از نیمه خرداد ۱۳۹۰ در تالار وحدت اجرا شد.
در این نمایش بدون متن که بیشتر مبتنی بر حرکت بود، ۴۰ بازیگر به ایفای نقش پرداختند، روایتی تاریخی از زمان آدم و حوا تا زمان رحلت امام خمینی (ره) را در بر می‌گیرد.
محسن گودرزی، عامر مسافر آستانه، بهروز پور برجی، حمیدرضا جوکار، الهام جعفرنژاد، ایده ابوطالبی، الناز تاریخی، تهمینه شهمیر، امیر محمودی، بهادر فاضل و ... از جمله بازیگران این نمایش بودند.
دره گل زرد
نمایش دره گل زرد به نویسندگی و کارگردانی مهدی حاصل پور از ۱۳ تا ۲۴ خردادماه ۱۳۹۲ در سالن قشقایی تئاترشهر به روی صحنه رفت. در این نمایش که به شیوه روایی به شرح زندگی امام خمینی (ره) و وقایع مهم چند دوره تاریخی پرداخت بهمن عباسپور، کیومرث قنبری آذر، حامد دولت‌آبادی، مجتبی بتوندی، مهسا ایرج‌پور، مینا پناهی، محسن روشنی ایفای نقش می‌کردند.
این نمایش که براساس کتاب «سه دیدار» اثر زنده‌یاد نادرابراهیمی اجرا می‌شد، در سی و یکمین جشنواره فجر نیز در ۹ و ۱۰ بهمن ۱۳۹۲ نیز به روی صحنه رفت.
راهمرد
نمایش «راهمرد» به طراحی، نویسندگی و کارگردانی حامد هوشیاری اجرای خود را از روز سه‌شنبه ۲۵ مهرماه ۱۳۹۶ در پلاتواجرای تئاتر شهر آغاز کرد.
این نمایش که علاءالدین قاسمی و بابک والی به عنوان بازیگر در آن حضور داشتند، با گذری بر قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲، به کنکاش شخصیت امام خمینی (ره) پرداخت و با شیوه نو نقالی و تعزیه را در آمیخت و روایتی تازه‌ای از زندگی امام خمینی ارائه نمود.
نمایش راهمرد در همایش از عاشورا تا اربعین و جشنواره بین المللی فجر نیز در صحنه ظاهر شد.
«این ره که می‌روی»
نمایش این ره که می‌روی نوشته مصطفی جعفری جوزانی و به کارگردانی محمد هاشم زاده برای اولین بار در بهمن ۱۳۹۶ در سالن اصلی مجتمع فرهنگی فرشچیان اصفهان به روی صحنه رفت و امسال نیز در تماشاخانه ماه حوزه هنری به مدت ۲ روز اجرا شد.
در این نمایش که نمایشنامه آن اقتباسی از جلد ۲۱ صحیفه امام خمینی (ره) در باب منشور روحانیت است و در آن امام خمینی (ره) از متحجرین مقدس نما گلایه می‌کند، سید علیرضا بدری، علیرضا ابراهیم قزوینی، حمیدرضا مشتاقی و احمدرضا عبداللهی به ایفای نقش پرداختند.
«آبی مایل به صورتی»
نمایش «آبی مایل به صورتی» از ان دست نمایش‌هایی بود که تمرکز خود بر یکی موضوعات پیچیده عصر حاضر یعنی تغییر جنسیت قرار داد و طی آن هنر فقهی امام خمینی (ره) را به رخ کشید.
در این نمایش که به نویسندگی و کارگردانی ساناز بیان و بازی نسیم ادبی، آناهیتا اقبال نژاد، مرضیه بدرقه، عاطفه رضوی، امید سلیمی، بهنام شرفی، محمدهادی عطایی، گیتی قاسمی، ستایش محمودى، امین میری و آذین نظرى از ۶ آذر تا ۲۶ اسفندماه ۹۶ در تماشاخانه پالیز به اجرا در آمد و سپس به جشنواره بین المللی فجر راه یافت، بر فتوای مشروعیت تغییرجنسیت در ایران از سوی امام خمینی در سال ۱۳۶۴ متمرکز است.
اسطوره در دسترس را دریابیم
با گذری برآنچه از برآیند آمار‌ها به دست می‌آید، حوزه تئاتر هنوز در گام‌های آغازین راه معرفی در دسترس‌ترین اسطوره جامعه مان قرار دارد و حرکت بسیار لاک پشتی و کند است.
به توجه به اهمیتی که معرفی اسطوره‌ها به نسل جدید و نیز در گستره‌ای وسیعتر به جوامع دیگر دارد، بی شک نیاز است تا برنامه ریزی مناسبت تر، مدیریت دقیق تر، سرمایه گذاری، ایده پردازی برپایه امکانات و بهره مندی از هنرمندان خوش ذوق، علاقه‌مند و فعال هرچه سریعتر این مسیر را فعال کنیم.
دیدگاه تان را بنویسید