چه درآمدی باعث حذف یارانه نقدی می‌شود؟ | دهک‌بندی جدید یارانه‌ها

یارانه نقدی از سال ۱۳۸۹ به‌عنوان یکی از سیاست‌های حمایتی دولت ایران برای جبران بخشی از هزینه‌های خانوارها پرداخت می‌شود. طی سال‌های اخیر به دلیل محدودیت‌های بودجه‌ای و ضرورت هدفمندسازی، بحث حذف یارانه برخی دهک‌های پردرآمد به شکل جدی مطرح شده است. پرسش اساسی این است: چه معیارهایی برای حذف یارانه دهک‌های ۸، ۹ و ۱۰ در نظر گرفته می‌شود؟

در این گزارش جامع، به بررسی دقیق شاخص‌ها، قوانین و اظهارات رسمی مسئولان درباره حذف یارانه دهک‌های بالای درآمدی می‌پردازیم.

چرا یارانه دهک‌های ۸ تا ۱۰ حذف می‌شود؟

دولت معتقد است که دهک‌های بالای درآمدی نیاز چندانی به یارانه نقدی ندارند. در مقابل، منابع حاصل از حذف یارانه این خانوارها می‌تواند به دهک‌های ضعیف‌تر اختصاص یابد.

طبق اعلام وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی:

• دهک دهم (ثروتمندترین گروه) پیش‌تر از لیست یارانه‌بگیران حذف شده است.

• دهک‌های ۸ و ۹ نیز بر اساس داده‌های مالی و بانکی به‌تدریج از لیست خارج خواهند شد.

شاخص‌های اصلی برای تشخیص دهک‌ها

۱. سطح حقوق و دستمزد

یکی از مهم‌ترین ملاک‌ها، میزان حقوق و درآمد ماهانه خانوار است. به‌طور کلی:

• اگر مجموع دریافتی یک خانوار از سقف تعیین‌شده بیشتر باشد، آن خانوار در دهک‌های بالاتر قرار می‌گیرد.

• برای مثال، خانواده‌ای با دو کارمند رسمی و درآمد بالای ۳۰ میلیون تومان در ماه، احتمالاً در دهک ۹ یا ۱۰ محسوب می‌شود.

۲. میانگین تراکنش‌های بانکی

وزارت رفاه از داده‌های بانکی برای ارزیابی توان مالی خانوار استفاده می‌کند.

• گردش حساب، تعداد تراکنش‌ها و میزان واریز/برداشت معیار قرار می‌گیرد.

• چنانچه میانگین تراکنش‌های یک خانواده بالاتر از حد نرمال دهک‌های متوسط باشد، یارانه آنها قطع خواهد شد.

۳. ارزش املاک و مستغلات

مالکیت ملک لوکس یا چندین واحد مسکونی نشانه توان مالی بالاست.

• کسانی که چند ملک گران‌قیمت دارند، به‌طور خودکار در دهک‌های بالا دسته‌بندی می‌شوند.

• بر اساس آمار رسمی، داشتن ملکی با ارزش بیش از یک میلیارد تومان در برخی شهرها می‌تواند عامل حذف یارانه باشد.

۴. خودرو و دارایی‌های لوکس

داشتن خودروهای خارجی یا چند خودروی داخلی جدید از نشانه‌های ثروت محسوب می‌شود.

• خانواده‌ای با چند خودروی بالای ۷۰۰ میلیون تومان، جزو دهک‌های بالا به حساب می‌آید.

• اطلاعات مربوط به مالکیت خودرو مستقیماً از سامانه راهنمایی و رانندگی در اختیار وزارت رفاه قرار می‌گیرد.

۵. تعداد سفرهای خارجی

• مسافرت‌های متعدد خارجی (به‌ویژه غیرزیارتی) معیاری برای توان مالی بالاست.

• آمار سفرهای هوایی و خروج از کشور در بررسی دهک‌ها لحاظ می‌شود.

روند قانونی حذف یارانه‌ها

طبق قانون بودجه ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳، دولت موظف است یارانه دهک‌های پردرآمد را حذف کند. این اقدام به صورت مرحله‌ای اجرا می‌شود:

1. حذف یارانه دهک دهم (انجام شده)

2. بررسی دقیق دهک‌های هشتم و نهم

3. بازتخصیص منابع به دهک‌های پایین و طرح‌های معیشتی

چالش‌های شناسایی دهک‌ها

یکی از بحث‌های مهم، خطای آماری در شناسایی است. بسیاری از شهروندان گزارش داده‌اند که با وجود درآمد متوسط، یارانه آنها قطع شده است. دلیل این مشکل:

• ضعف در تجمیع اطلاعات مالی

• عدم به‌روزرسانی پایگاه داده‌ها

• عدم لحاظ هزینه‌های واقعی خانوار (مثل اجاره‌نشینی)

راهکار اعتراض به حذف یارانه

دولت سامانه‌ای برای اعتراض به حذف یارانه فراهم کرده است:

• مراجعه به سامانه حمایت وزارت رفاه

• ثبت کد ملی و مشخصات خانوار

• ارائه مدارک تکمیلی (مانند اجاره‌نامه یا فیش حقوقی)

نقش شفافیت در اجرای سیاست

اگرچه هدف اصلی این سیاست، عدالت در توزیع یارانه‌ها است، اما موفقیت آن در گرو شفافیت و دقت در شناسایی دهک‌هاست.

• انتشار معیارها و سقف دقیق درآمدی می‌تواند از ابهام بکاهد.

• به‌روزرسانی پایگاه اطلاعاتی، خطاهای محاسباتی را کاهش می‌دهد.

مقایسه با تجربه سایر کشورها

در بسیاری از کشورها، یارانه‌ها تنها به اقشار کم‌درآمد پرداخت می‌شود.

• برای مثال در ترکیه، کمک‌های نقدی صرفاً به خانواده‌های زیر خط فقر تعلق می‌گیرد.

• در مالزی نیز سامانه‌ای آنلاین وجود دارد که مردم وضعیت اقتصادی خود را مشاهده و در صورت لزوم اعتراض ثبت می‌کنند.

جمع‌بندی

 معیارهای اصلی حذف یارانه دهک‌های ۸ تا ۱۰ شامل:

• سطح حقوق و درآمد ماهانه

• میانگین تراکنش‌های بانکی

• ارزش املاک و خودرو

• تعداد سفرهای خارجی

 هدف دولت: حذف یارانه پردرآمدها و تخصیص بهتر منابع به اقشار ضعیف.

 چالش اصلی: خطا در تشخیص دهک‌ها و نارضایتی عمومی.

 راهکار پیشنهادی: شفاف‌سازی شاخص‌ها، به‌روزرسانی داده‌ها و ایجاد سازوکار اعتراض کارآمد.