سرنوشت تحریم نفت ایران در دستان چین

فارس به نقل از پایگاه اینترنتی موسسه مطالعات دفاعی هند، زمانی که ۲۷ کشور عضو اتحادیه اروپا تصمیم گرفتند تحریم نفتی علیه ایران را از ابتدای ماه جولای به مورد اجرا بگذارند، توجهی به تاثیر مواضع چین بر موفقیت یا عدم موفقیت این تحریم ها نکردند. اما حجم مبادلات اقتصادی چین با ایران به خوبی گویای این واقعیت است که سرنوشت موثر بودن تحریم های اروپا و غرب علیه ایران در دستان چین قرار دارد. هنوز این عقیده در بین مردم ایران وجود دارد که اولین بار غرب شاه ایران را به داشتن تاسیسات هسته ای ترغیب کرد. بر اساس برنامه "اتم برای صلح" به شاه ایران اجازه داده شد که در سال ۱۹۶۷ یک راکتور تحقیقاتی آب سبک خریداری کند و متعاقب آن نیروگاه اتمی بوشهر نه توسط روسها، بلکه توسط شرکت زیمنس ساخته شود. تا زمانی که شاه در ایران بر سر کار بود، غربی ها مشکلی با برنامه هسته ای ایران نداشتند. اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، مخالفت غرب با فعالیت های هسته ای ایران آغاز شد. اتحادیه اروپا مشتری حدود ۲۰ درصد از نفت صادراتی ایران است و در درون این اتحادیه سه کشور یونان، اسپانیا و ایتالیا مشتریان اصلی نفت ایران به شمار می روند که همگی از نظر اقتصادی در وضعیت نامناسبی به سر می برند. یکی از دلایل به تاخیر انداختن اجرای تحریم نفتی ایران، امیدواری برای از سر گیری صادرات نفت لیبی است، که در این صورت می توان با سهولت بیشتری، جایگزینی برای نفت ایران پیدا کرد. اما چهار کشور عمده وارد کننده نفت ایران در آسیا حضور دارند که چین، ژاپن، هند و کره جنوبی هر کدام به ترتیب ۲۲، ۱۴، ۱۲ و ۱۰ درصد از صادرات نفت ایران را به خود اختصاص داده اند. از میان این ۴ کشور، ژاپن و کره جنوبی به دلیل روابط گسترده اقتصادی و امنیتی با آمریکا، احتمالا با تحریم های غرب علیه ایران همراه خواهند شد، هر چند که تاکنون هیچ کدام از این کشورها تعهدی نسبت به اجرای تحریم ها نداده اند. وضعیت برای هند بسیار ظریف و حساس است و دو کشور ایران و هند در تلاشند تا راهی برای ادامه همکاری های نفتی خود بیابند. هند با هراس از افزایش بهای جهانی نفت و تاثیرات منفی اقتصادی هر گونه اقدام خصمانه، بر راه حل های دیپلماتیک برای حل بحران تاکید کرده است. شواهد حاکی از این است که احتمالا هند پول نفت خریداری شده از ایران را به صورت روپیه و طلا پرداخت خواهد کرد. به اعتقاد ناظران، نقش اصلی برای برهم زدن موازنه به نفع هر یک از دو طرف اکنون در دستان چین قرار دارد. با توجه به حجم عظیم واردات نفت چین از ایران، تصمیم این کشور می تواند تاثیری حیاتی را بر بازار نفت بگذارد. گزارش ها حکایت از آن دارد که مسئولان شرکت نفتی عظیم سینوپک چین، در حال مذاکره با مقامات شرکت ملی نفت ایران هستند تا تخفیف بیشتری در واردات آینده نفت از این کشور بگیرند. ظاهرا چین قصد دارد با استفاده از شرایط به وجود آمده با خرید نفت ارزان قیمت ایران، ذخایر نفتی استراتژیک خود را پر کند. دو شرکت بزرگ نفتی چین یعنی سینوپک و شرکت ملی نفت چین قراردادهای اکتشاف نفت عظیمی با ایران در زمینه توسعه میادین نفتی یاداوران و پارس جنوبی دارند. بنابراین نقش چین در صنعت نفت ایران قابل توجه است. با این وجود، چینی ها باید میان منافع نفتی خود با ایران و منافع خود در حفظ روابط مستحکم با آمریکا نوعی تعادل برقرار کنند. تصمیم اروپا در مورد تحریم ایران، تاثیر چندانی بر چین نخواهد داشت، زیرا اروپا در وضعیتی نیست که بتواند بر چین تاثیر بگذارد. اما تداوم روابط نزدیک با آمریکا مقامات چینی را نگران ساخته است. قانون تحریم های جامع ایران که در سال ۲۰۱۰ به تصویب رسیده به دولت آمریکا اجازه می دهد که از اعطای مجوز صادرات و اختصاص بیش از ۱۰ میلیون دلار وام توسط بانک های آمریکایی به شرکت هایی که اقدام به انجام مبادلات مالی با ایران نمایند، جلوگیری کند. زوهای ژنرونگ، یک شرکت چینی اخیرا به دلیل انجام معاملات نفتی با ایران به موجب همین قانون جریمه شده است. به علاوه به موجب قانون جدید اختیارات دفاع ملی آمریکا دولت آمریکا اجازه می یابد شرکت های طرف معامله با بانک مرکزی ایران را مورد مجازات قرار دهد. تمام مبادلات پولی مربوط به فروش نفت ایران از طریق بانک مرکزی این کشور انجام می گیرد. اگر آمریکا بتواند چین را متقاعد به پیروی از اقدامات غرب نماید، وضعیت برای ایران بسیار دشوارتر خواهد بود. اما در سوی دیگر، اگر چین تصمیم بگیرد علیرغم فشارهای آمریکا، روابط خود با ایران را به صورت پیش از تحریم ها حفظ کند، موقعیت چنین کاری را دارد. چین می تواند در مقابل خرید نفت از ایران، کالاهای مصرفی ضروری به ایران صادر کند و مابقی طلب ایران را به یوان تسویه کند. این شرایط برای طرف ایرانی نیز قابل قبول خواهد بود و غرب نیز نخواهد توانست خدشه ای در این نوع مبادلات وارد نماید. بر اساس گزارش های به دست آمده، مذاکراتی بین مقامات ایران و چین در همین زمینه در جریان است. به علاوه اگر هند نیز به چین بپیوندد، سیاستگذاران غربی از بی تاثیر بودن تحریم ها علیه ایران شوکه خواهند شد. بنابراین، مسیری که چین انتخاب می کند، می تواند در سرنوشت کل این داستان تاثیر گذار باشد.