رویکرد جمهوری اسلامی ایران به دولت دوم ترامپ

هرچند پیش‌بینی سیاست‌های دونالد ترامپ در دوم ریاست جمهوری، کار سختی نبود و مقامات کشور از جمله وزیر امور خارجه بارها نکاتی را در این رابطه مطرح کرده بودند اما گهگاهی این گمانه نیز به گوش می‌رسید که شاید ترامپ سال ۲۰۲۵، حداقل به این واقعیت پی برده باشد که سیاستی که در دور نخست علیه ایران اعمال کرده بود با شکست مواجه شده‌است.

 دونالد ترامپ، رئیس جمهور ایالات متحده بامداد چهارشنبه ( ۱۷ بهمن ماه ۱۴۰۳) به وقت تهران در حالی که رو به خبرنگاران حاضر در اتاق بیضی شکل کاخ سفید، از عدم تمایل خود برای امضای بخشنامه «سیاست فشار حداکثری» و علاقه‌اش به مردم ایران سخن می‌گفت، بار دیگر تمامی آنچه را در دور نخست ریاست جمهوری خود علیه ملت ایران اعمال کرده بود، احیا کرد. رئیس جمهور آمریکا همچنین در حالی که در جریان نشست خبری با بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر رژیم صهیونیستی مردم ایران را «شگفت‌انگیز، سخت کوش و زیبا» توصیف کرده بود، در بخشنامه خود بار دیگر وزارت خزانه داری این کشور را ملزم کرد تا «حداکثر فشار اقتصادی» را از طریق «تحریم یا اعمال مکانیسم‌های اجرایی» بر تهران وارد کند. براساس این بخشنامه، ترامپ از کمپینی سخن گفته است که هدفش، «به صفر رساندن صادرات نفت ایران» است.

هرچند پیش‌بینی سیاست‌های دونالد ترامپ در دوم ریاست جمهوری، کاری سختی نبود و مقامات کشور از جمله وزیر امور خارجه بارها نکاتی را در این رابطه مطرح کرده بودند اما گهگاهی این گمانه نیز به گوش می‌رسید که شاید ترامپ سال ۲۰۲۵، حداقل به این واقعیت پی برده باشد که سیاستی که در دور نخست علیه جمهوری اسلامی ایران اعمال کرده بود با شکست مواجه شده و تنها به پیشرفت بیش از پیش برنامه هسته‌ای ایران و تمایل بیشتر تهران به شرق گرایی انجامیده است. با این حال گویا تنها نشانه از باتجربه شدن رئیس جمهور ایالات متحده این است که به جای آنکه در کنار اعمال سیاست‌های خصمانه، از ملت ایران با عنوان «ملت تروریست» یاد کند، در کلام آن‌ها را «زیبا» بنامد اما در عمل، سخت‌ترین تحریم‌ها را علیه شان اعمال کند.

سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان در نخستین مصاحبه پس از روی کار آمدن دونالد ترامپ، با آینده‌نگری دیپلماتیک به مجری شبکه اسکای‌نیوز در این‌باره گفته بود: «جلب اعتماد ایران برای یک توافق هسته‌ای جدید با کلمات زیبا ممکن نیست».

سیاست ضدایرانی کاخ سفید برای اعمال سخت‌ترین تحریم‌ها علیه اقتصاد ایران که این بار با روکش زیبا اما دروغین «صلح‌طلبی» و «آینده‌ای باورنکردنی» برای مردم ایران بزک شده بود، موجب واکنش صریح و شفاف آیت الله خامنه‌ای، رهبر انقلاب نیز شد که «مذاکره با این دولت آمریکا عاقلانه، هوشمندانه و شرافتمندانه نیست».

وزیر امور خارجه کشورمان در جریان دیدار سفرای خارجی مقیم تهران با رئیس جمهور به مناسبت سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی، بار دیگر مبتکر سیاست اعمال فشار حداکثری بر جمهوری اسلامی ایران را خطاب قرار داد و گفت: «ایرانیان افتخار می‌کنند که در چهل و شش سال گذشته آنجایی که پای گفت‌وگوی مبتنی بر احترام متقابل و توافق عزتمندانه در میان باشد، همواره به پیمان‌ها احترام گذاشته و به تمام الزامات آن کاملا متعهد هستند و آنجا که با فشار ظالمانه حداکثری مواجه شوند، با مقاومت حداکثری و قهرمانانه، شکستی بی‌سابقه را بر بانیان تروریسم اقتصادی وارد می‌کنند و هرجا که مورد تعدی و تجاوز قرار گیرند، با شجاعت و قاطعیتی بی‌نظیر، هیمنه دشمن را درهم کوبیده و با دفاع از کیان خود و سرزمین خود و اررزش‌های خود، به متجاوزان درسی فراموش‌ناشدنی می‌دهند».

شکست سیاست‌های دونالد ترامپ علیه ایران در دور نخست ریاست جمهوری اما موضوعی نیست که تنها مقامات ایرانی بر آن تاکید کرده باشند و این واقعیت بارها بر زبان مقامات آمریکایی نیز آمده است. آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه پیشین آمریکا بارها در اظهارات خود بر واقعیت «شکست سیاست فشار حداکثری» تاکید کرده بود.شکست «سیاست فشار حداکثری»

سیدعباس عراقچی در واکنش به بخشنامه خصمانه روز سه‌شنبه که نشان داد در روابط ایران و مبتکر سیاست فشار حداکثری، در بر همان پاشنه دور نخست ریاست جمهوری ترامپ می‌چرخد، در شبکه ایکس نوشت: « آنچه فشار حداکثری خوانده می‌شود یک تجربه شکست خورده است. تکرار آن فقط بار دیگر به مقاومت حداکثری منجر می‌شود. افراد زیرک به جای آن عقلانیت حداکثری را انتخاب می‌کنند». وزیر امور خارجه روز چهارشنبه و در حاشیه جلسه هیات دولت نیز به خبرنگاران گفته بود: «معتقدم که فشار حداکثری تجربه شکست خورده است و امتحان مجدد آن دوباره به شکست دیگری تبدیل خواهد شد».

شکست سیاست‌های دونالد ترامپ علیه ایران در دور نخست ریاست جمهوری اما موضوعی نیست که تنها مقامات ایرانی بر آن تاکید کرده باشند و این واقعیت بارها بر زبان مقامات آمریکایی نیز آمده است. آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه پیشین آمریکا بارها در اظهارات خود بر واقعیت «شکست سیاست فشار حداکثری» تاکید کرده بود. بلینکن در سخنانی در روزهای نخست مسئولیت خود با تکرار ادعای دروغین در خصوص اهداف برنامه هسته‌ای ایران گفته بود: «ما در چهار سال گذشته با اجرای رویکردی موسوم به فشار حداکثری روبرو بودیم که نه تنها نتیجه نداد که موجب شد مسائل بدتر شود و ایران را به تهیه مواد لازم برای ساخت سلاح هسته‌ای نزدیک‌تر کرد. آنها که (در زمان برجام) یک سال با چنین وضعیتی فاصله داشتند، اکنون بنا بر گزارش‌های موجود، تنها چند ماه با آن فاصله دارند».

جستجو با عنوان «شکست سیاست فشار حداکثری علیه ایران» نتایج متعددی را از مقالات منتشر شده در پایگاه‌های تحلیلی و اندیشکده‌های غربی را ارائه می‌دهد که کلیدواژه تکرار شده در آن‌ها «پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران» و «نزدیکی ایران به روسیه و چین» است.

برای مثال در گزارشی که سال ۲۰۲۱ در گروه بین‌المللی بحران منتشر شد، آمده است: « دولت ترامپ در ماه می ۲۰۱۸ به مشارکت ایالات متحده در توافق هسته‌ای ایران موسوم به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) پایان داد و اقدام به راه اندازی «کمپین فشار حداکثری» کرد که با استفاده گسترده از تحریم‌های یکجانبه علیه ایران تعریف شده بود. هدف از این استراتژی ظاهرا متقاعد کردن تهران برای موافقت با یک «توافق بهتر» بود که شامل محدودیت‌های اضافی بر برنامه هسته‌ای ایران و گسترش دامنه توافق برای پوشش موشک‌های بالستیک ایران و پیش‌بینی قدرت منطقه‌ای می‌شود. اما رویکرد دولت ترامپ در دو فرض مهم اشتباه کرد؛ اولین مورد این بود که ایران با گسترش فعالیت‌های هسته ای خود به تحریم‌های آمریکا پاسخ نمی دهد. در واقع، تهران در اواسط سال ۲۰۱۹ زمانی که متوجه شد به دلیل «فشار حداکثری» هیچ یک از سود اقتصادی را که از توافق انتظار داشت دریافت نخواهد کرد و در واقع حتی بیشتر از قبل از امضای برجام جریمه می‌شود، شروع به زیر پا گذاشتن تعهدات برجامی خود کرد. فرض اشتباه دوم این بود که افزایش هزینه‌های اقتصادی به امتیاز دادن ایران منجر می‌شود یا حداقل توانایی این کشور برای قدرت‌نمایی در منطقه را کم می‌کند. در عوض اما ایران وجهه نظامی منطقه‌ای خود را افزایش و تنش‌ها را با واشنگتن و شرکای آن افزایش داد».

بسیاری از اندیشکده غربی نیز در مقالات خود، «سیاست نگاه به شرق» ایران را پاسخی به «سیاست فشار حداکثری» ایالات متحده تعبیر کرده‌اند.

رویکرد جمهوری اسلامی ایران به دولت دوم ترامپ

عراقچی در بخشی از پیام خود در شبکه ایکس در واکنش به اعمال سیاست مجدد سیاست فشار حداکثری و این جمله ترامپ که گفت: «آن‌ها نباید سلاح هسته‌ای داشته باشند»، نوشت: «دستیابی به تضمین‌های عملی مبنی بر اینکه ایران به سلاح هسته ای نخواهد رسید دشوار نیست، مشروط بر اینکه متقابلا تضمین‌های عینی برای خاتمه موثر اقدامات خصمانه علیه ایران - از جمله فشارهای اقتصادی و تحریم ها - ارائه شود».

وزیر امور خارجه کشورمان در مصاحبه با شبکه الجزیره نیز در این باره گفته بود: «ما رابطه طولانی با آمریکا داریم و متاسفانه این تاریخ پر از وقایع و مواضع بسیار بد و منفی در حد خصومت و دشمنی با جمهوری اسلامی ایران توسط امریکا است. از بدو انقلاب اسلامی و از شروع جمهوری اسلامی ایران، ما مرتب با این خصومت ها و حرکات آمریکا علیه ایران مواجه بودیم. شما به مثال آخر اشاره کردید که بحث خروج آمریکا از توافق هسته‌ای بود و موارد دیگر مانند به شهادت رساندن سردار سلیمانی و حملات دیگری که انجام شد، همه این رخدادها یک تاریخ پر از خصومت و از همه مهم تر یک تاریخ پر از بی اعتمادی میان ایران و آمریکا ایجاد کرد. مسلماً همه این‌ها با یک کلمه جبران نمی شود».

عراقچی افزود: «ما از نزدیک مواضع دولت جدید آمریکا و اینکه چه سیاستی را در خصوص ایران، توافق هسته‌ای یا برنامه هسته ای ایران اتخاذ می‌کنند، دنبال و آنها را بررسی می کنیم. ما براساس مواضع آنها تصمیم می گیریم و مواضع خودمان را براین اساس هماهنگ می کنیم».

بر همین اساس و با توجه به اینکه دونالد ترامپ علی‌رغم تغییر لحن نسبت به ایران تصمیم گرفته است تا همچنان با زبان اعمال تحریم و فشار حداکثری با جمهوری اسلامی ایران سخن بگوید، ایران نیز همانطور که در پیام وزیر امور خارجه کشورمان آمده است، همچون گذشته «مقاومت حداکثری» را سر لوحه برنامه‌های خود در قبال رویکرد خصمانه ایالات متحده قرار خواهد داد.

وزیر خارجه همچنین صبح امروز در پیام قدردانی از رهبر انقلاب که روز گذشته (جمعه ۱۹ بهمن ماه ۱۴۰۳) وزارت امور خارجه کشورمان را «یکی از پرکارترین وزارت خارجه‌ها» نامیده بودند، نوشت: «وزارت امور خارجه در ایفای وظایف ذاتی خود و بر مبنای اصول سه‌گانه عزت، حکمت و مصلحت، از همه ظرفیت‌ها برای پیشبرد سیاست خارجی فراگیر، فعال و اثرگذار در جهت تامین منافع و امنیت ملی و افزایش اقتدار و منزلت کشور از طریق تعاملات سیاسی و دیپلماتیک استفاده خواهد کرد»./ایرنا