سازوکار انتخابات هیات رئیسه مجلس؛ شرح وظایف و اختیارات

انتخابات هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی در اجلاسیه دوم دوازدهمین دوره فعالیت آن درحالی این هفته برگزار می‌شود که بنا به گفته برخی از نمایندگان احتمال تغییر در ترکیب اعضای هیات رئیسه وجود دارد.

به گزارش ایرنا، دومین انتخابات هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی در دوره دوازدهم، سه‌شنبه (۶ خرداد) درحالی برگزار خواهد شد که نخستین انتخابات هیات رئیسه مجلس دوازدهم در اولین سال فعالیت این مجلس، هشتم خرداد سال ۱۴۰۳ برگزار شد.

طبق ماده ۱۲ آیین نامه داخلی مجلس، اعضای هیات رئیسه برای مدت یک‌سال انتخاب می‌شوند و انتخابات بعدی در سالروز انتخابات هیأت رئیسه خواهد بود.

محمدباقر قالیباف رئیس، حمیدرضا حاجی‌بابایی و علی نیکزاد به ترتیب نواب اول و دوم مجلس، مجتبی بخشی‌پور، احمد نادری، روح الله متفکر آزاد،‌ مجتبی یوسفی، محمد رشیدی و عباس پاپی‌زاده دبیران هیات رئیسه و عباس گودرزی، علیرضا سلیمی و جلیل میرمحمدی ناظران مجلس در اجلاسیه اول دوازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی هستند.

طبق آیین نامه داخلی مجلس شورای اسلامی، در انتخابات اعضای هیات رئیسه، انتخاب رئیس در نوبت اول با اکثریت مطلق آراء نمایندگان صاحب رأی است و انتخاب نواب رئیس، دبیران و ناظران هر کدام جداگانه و با اکثریت نسبی و رأی مخفی با ورقه خواهد بود. در صورتی‌ که در انتخاب رئیس در نوبت اول اکثریت مطلق حاصل نشود، در نوبت دوم اکثریت نسبی کافی خواهد بود. چنانچه آراء برای رئیس، نواب رئیس، دبیران، ناظران با یکدیگر برابر باشد، به قید قرعه تعیین می‌‌شوند.

نواب رئیس به ترتیب تعداد آراء به عنوان نائب رئیس اول و نائب رئیس دوم و در صورت تساوی آراء با قید قرعه انتخاب می‌شوند و در غیاب رئیس مجلس به ترتیب، وظایف و اختیارات او را برعهده خواهند داشت. رئیس مجلس می‌تواند حتی هنگام حضور خود، اداره جلسه رسمی را به ترتیب به ‌عهده نواب رئیس بگذارد.

آیین‌نامه مجلس در صورت فوت یا استعفای اعضای هیات‌رئیسه هم تمهیداتی در نظر گرفته است؛ مبنی بر اینکه اگر رئیس مجلس پیش از انقضای مدت از ریاست استعفاء دهد یا فوت شود، نواب رئیس به ترتیب تقدم، جلسه را منعقد و متن استعفاءنامه را قرائت یا فوت را اعلام می‌کنند. در مورد فوت به احترام متوفی جلسه ختم می‌‌شود و در هر صورت در جلسه بعد نائب رئیس جلسه را تشکیل می‌دهد و رئیس جدید طبق آیین‌ نامه داخلی مجلس انتخاب می‌شود.

در مورد استعفاء بعد از اعلام و قرائت متن استعفاءنامه در مجلس و استماع توضیحات رئیس مستعفی و مذاکراتی که نمایندگان لازم بدانند، چنانچه استعفاء پس گرفته نشود، انتخاب رئیس جدید در جلسه بعد انجام می‌شود، حداکثر توضیحات رئیس، ۳۰ دقیقه و سه نفر نماینده هر کدام ۱۰ دقیقه است.

در مورد فوت یا استعفاء سایر اعضای هیأت رئیسه نیز باید بدون تشریفات در جلسه بعد انتخاب فرد یا افراد جدید به عمل آید. انتخاب رئیس و هریک از اعضای هیأت رئیسه جدید برای مدت باقیمانده از یک ‌سال خواهد بود.

بر اساس آیین‌نامه مجلس، وظایف و اختیارات رئیس مجلس به این شرح است:

- اداره جلسات مجلس به‌ شرح مواد این آیین ‌نامه

- اداره کلیه امور اداری، مالی، استخدامی و سازمانی مجلس

- امضای کلیه احکام استخدامی براساس آیین‌ نامه استخدامی کارکنان مجلس و سایر قوانین و مقررات

- امضای کلیه نامه‌‌های مربوط به امور قانونگذاری و پارلمانی مجلس

- حضور در نهادهای قانونی که رئیس مجلس عضو آنها است

- ارائه گزارش کامل از تصمیمات و اقدامات هیأت رئیسه در رابطه با مسائل مختلف مربوط به مجلس و واحدهای تابعه آن هر سه ماه یک ‌بار به نمایندگان

وظایف دبیران هیات رئیسه مجلس نیز به این شرح است:

- مراقبت در ضبط و تحریر صورت مذاکرات و چاپ و توزیع آنها

- قرائت طرح‌ها و لوایح، پیشنهادها، نوشته‌ ها و مطالبی که باید به اطلاع مجلس برسد

- تنظیم پیشنهادهای واصله از طرف نمایندگان به ترتیب وصول با قید شماره

- ترتیب اجازاتی که نمایندگان در جلسه برای نطق می‌ خواهند، با رعایت حق تقدم و قید شماره ترتیب

وظایف و اختیارات هیات رئیسه مجلس

- نظارت بر کلیه امور اداری، مالی، استخدامی و سازمانی مجلس

- تصویب بودجه پیشنهادی سالانه مجلس و ارجاع آن به کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات مجلس جهت طی مراحل قانونی

- تصویب حقوق مالی نمایندگان طبق این آیین‌ نامه

- انتظام و حفظ انضباط جلسات مجلس

- نظارت بر انجام امور مربوط به گزارش‌ها و چاپ و توزیع آنها

- تهیه و تنظیم برنامه هفتگی مجلس

- مسؤولیت و نظارت بر رعایت اوقات و مهلت‌های قانونی مذکور در این آیین ‌نامه

- تصمیم‌گیری در خصوص دعوت از اشخاص حقیقی و حقوقی و موافقت با حضور اشخاص متقاضی جهت شرکت و یا اظهارنظر در مجلس

- اعلام مراتب رد اعتبارنامه یا استعفای نمایندگان به وزارت کشور

- بررسی و حل و فصل مسائل و مشکلات کمیسیون‌ها و شعب و اتخاذ تصمیم در موارد اختلافی یا عدم رعایت آیین‌نامه

- حفظ شأن و منزلت و اقتدار مجلس و دفاع از حقوق و جایگاه قانونی نمایندگان

- تصویب سازوکار لازم جهت بهبود روش‌های نظارتی و ساماندهی امور ناظران منتخب مجلس و کمیسیون‌ها درمجامع و شوراها و دریافت گزارش آنان

لازم به ذکر است پس از انتخاب هیات رئیسه مجلس، همه آنها در سخنگاه مجلس حاضر شده و در برابر سایر نمایندگان برای انجام وظایف سوگند یاد می‌کنند و موظف به رعایت دقیق مفاد آن هستند که متن سوگند به این شرح است:

بسم الله الرحمن الرحیم

«من به عنوان عضو هیأت رئیسه مجلس شورای اسلامی در برابر قرآن مجید به خداوند قادر متعال سوگند یاد می‌‌کنم که حداکثر توان خود را برای اجرای آیین‌‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی با مراعات بی‌طرفی کامل در انجام وظایف به ‌کارگیرم و از هرگونه اقدام مخالف آیین‌‌نامه اجتناب نمایم.»

نمایندگان درباره اجلاسیه دوم چه می‌گویند؟

انتخابات هیات رئیسه سال دوم دوازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی این درحالی برای این هفته در دستور کار است که احمدانارکی نماینده مردم رفسنجان در مجلس شورای اسلامی در گفت و گو با خبرنگار سیاسی ایرنا، اجلاسیه دوم مجلس را بسیار مهم می‌داند که براساس آن می‌تواند افراد موثر در هیات رئیسه انتخاب شوند تا فقط یک پست داشته باشند و بتوانند با همکاری با دولت نسبت در بهبود شرایط اقتصادی به ویژه اجرای برنامه هفتم توسعه به دولت کمک کنند.

سید احسان قاضی زاده هاشمی نماینده مردم فریمان و سرخس در مجلس نیز در گفت وگو با ایرنا معتقد است که به دلیل اینکه سال گذشته با شهادت آیت الله رئیسی و سایر شهدای خدمت همراه شد و در ادامه موضوع انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری پیش آمد، مجلس و هیات رئیسه کار ویژه و خاصی انجام ندادند و ضروری است در اجلاسیه دوم، موضوع تحقق شعار سال و توجه به سرمایه گذاری و تولید توسط هیات رئیسه جدید در دستور کار قرار بگیرد.

همچنین خانم عالیه زمانی کیاسری نماینده ساری و میاندرود در مجلس نیز به این موضوع تاکید دارد که در اجلاسیه نخست باید مجلس در موضوعات اساسی به ویژه اقتصاد و تعالی خانواده گام بر می‌داشت که شاید انتظارات در این موارد برآورده نشده است. بر همین اساس ضروری است در اجلاسیه دوم مجلس، مواردی نظیر اشتغال، آسیب‌های اجتماعی، حوزه زنان، سرمایه گذاری برای تولید و بهبود عملکرد نظارتی نمایندگان بهتر از سال نخست مجلس دوازدهم در دستور کار هیات رئیسه جدید که انگیزه بیشتری دارند، قرار بگیرد.