چوب حراج رسانه ملی بر فرهنگ و اخلاق

الف: بیش از یک دهه از رویکرد جدّی مجموعه صدا و سیما به مقوله طنز به شیوه ای جدید و برجسته کردن این موضوع بویژه در قالب تولید و پخش مجموعه های طنز شبانه در شبکه های پربیننده این رسانه می­گذرد. نگاهی گذرا به آثار تولید شده در سال­های گذشته مویّد نوعی انحراف تدریجی در محتوای این مجموعه­های به اصطلاح طنز از فرهنگ و اخلاق فاخر دینی و ملی است. صرف نظر از برخی تولیدات این عرصه که در مجموع در جهت گوشزد کردن و نقد ناهنجاری­های اجتماعی با زبان جذاب طنز ارزیابی می­شوند، رویکرد غالب در سایر مجموعه های طنز تولیدی در سال های گذشته اگر خنثی و بدون هیچ بار ارزشی و مفهومی مثبت نبوده، در جهت تخریب ارزش­های اصیل فرهنگی و اخلاقی ایران اسلامی بوده است. دامن زدن به اشرافیت و ترویج روحیه تجمل پرستی، کنار گذاشتن فرهنگ احترام و حیا در خانواده­های ایرانی، نگاه مثبت به مقوله­های ضد فرهنگی از قبیل دروغ گویی، بهره­کشی و استثمار دیگران، تمسخر اشخاص، تحقیر قومیت­ها، اشاعه­ی استعمال الفاظ، کلمات و افعال رکیک و حتی مستهجن، بخش مهمی از محتوای مجموعه­های طنز سال­های اخیر رسانه ملی را تشکیل می­دهد. یادمان نرفته است که در سریال شب­های برره به مدت سه ماه هر شب شاهد تمسخر زبان و لهجه برخی نواحی کشور در کنار هنجار­­شکنی­های گسترده این مجموعه در ابعاد اخلاقی، فرهنگی و اجتماعی به بهانه نقد ناهنجاری­های اجتماعی بودیم. همچنین در ایام مبارک ماه ضیافت الهیِ دو سال قبل، با پخش مجموعه «بزنگاه» سیل فحاشی و استعمال الفاظ زشت و تمسخر و هجو و لودگی را در ساعات عزیز بعد از افطار، در رسانه ملی به تماشا نشستیم، امری که موجب شد شورای نظارت بر صدا و سیما به­دنبال اعتراضات شدید و گسترده مخاطبان فرهنگ دوست رسانه ملی، دستور توقف پخش این مجموعه را به­ دلیل هنجارشکنی­های غیر اخلاقی و غیر شرعی و در راستای حفظ حیثیت رسانه ملی و جلوگیری از تنزل جایگاه والای این سازمان صادر کند، هرچند در نهایت پخش آن مجموعه نیز متوقف نشد. اما آنچه بیش از همه موجب آزردگی خاطر و رنجش دوستداران فرهنگ و اخلاق است، عدم توجه سازمان صدا و سیما به این تذکرات و اصرار در تولید وپخش مجموعه های مشابه بدون اصلاح رویکرد ضد اخلاقی این مجموعه­هاست به گونه ای که شاهد رشد وتعمیق نابسامانی­های مجموعه­های به اصطلاح طنز و زیر پا گذاردن حریم­های شرعی و حتا عرفی فرهنگی هستیم. آنچه که در ایام حاضر تحت عنوان سریال خوش نشین­ها از شبکه سوم سیما در حال پخش است شاهدی است بر این مدعا. زیر پا گذاردن حدود شرعی و اخلاقی در این مجموعه از حد استعمال الفاظ رکیک فراتر رفته و در هر قسمت از این سریال، تقابلی آشکار با فرهنگ حیا و عفت و فروریختن حریم­های مقدس روابط اسلامی و انسانی را شاهدیم، به گونه­ای که یک ایرانی با غیرت از تماشای این مجموعه در کنار اعضای خانواده احساس شرم می­کند. جملات زیر به عنوان مشتی از خروار تنها از دو قسمت این سریال عیناً نقل می­شود: «این یکیو نگاه کن، چشاش خیلی خماره، فکر کنم با اون گوسفند مریضه مراوده داشته»، «من فکر کنم این (گوسفند) ترمز دستیش بالاست، ممانعت میکنه، آره یه مدت اینجوری کار کنی قلقش دستت میاد»، «(جناب سروان): خانوم ایشون همسر قانونی شما هستند، شما هم موظفین تمکین کنین، (پدر دختر): ببخشین جناب سروان احترام شما واجب، مگه از روی جنازه من رد بشید ایشون (دختر) تمکین بکنه»، «(پسر): بنزین دارین؟ (مرد): من باک ماشینم تور داره، متأسفانه نمی­تونم بهتون بدم، (پسر): اشکال نداره تورشو واست جِر میدیم» «(برادر خطاب به همکارِ خواهر): این چه همکاریه که وسط خیابون دارید با هم همکاری می­کنید؟ (دختر): دانیال کاریش نداشته باش بابا به خدا کاری نکرده، (برادر): من می­دونم اینا تو فکرشون چی میگذره، اینا از در دوستی وارد میشن تا زودتر به نتیجه برسن، (دختر): بابا توروخدا نکنین زشته، (برادر): زشت کارِ اینه، من که می­دونم تو اون کله پوکش چی میگذره، (مرد): اولاً کله پوک خودتی، دوماً من کاری نمی­کردم من فقط داشتم به خواهر شما یه پیشنهاد می­دادم» «(دختر در بیمارستان): ببخشین دیگه به خاطر یه چاک کوچولو شما رو هم زا بِراه کردیم» متأسفانه علاوه بر وجود چنین رویکرد بی­شرمانه و سخیفی در این مجموعه، شاهد گلچین شدن این جملات زشت از هر قسمت و تکرار آنها در ابتدای قسمت بعد به­عنوان خلاصه قسمت قبل هستیم. آیا این عبارات تلخ در راستای اهداف صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران قابل پذیرش است؟ آیا ضوابط و سیاست­های برنامه سازی صدا و سیما از جمله بند 16-3-1: «زبان و گفتار برنامه­های صدا و سیما باید از هرگونه ناسزا، فحاشی، اهانت، کلمات ناشایست مبرا باشد» و بند 30-19-2: «کلمات، جملات و اصطلاحات چند پهلو که معنایی دور از ادب، اخلاق و شأن مخاطب یا رسانه ملی را داشته باشد ممنوع است» جهت پیاده سازی در تولیدِ آثار وضع شده اند یا فقط ابزاری است برای ژست گیری اخلاقی مدیران سازمان در گزارش­های تصنعی به مسؤولان نظام و مردم؟ نکته قابل تأمل تقابل ایّام پخش این مجموعه با اوّلین سالگرد ابلاغ حکم انتصاب مجدد رییس سازمان صدا و سیما (با تأخیری 5 ماهه) از سوی رهبر معظّم انقلاب اسلامی است. حکمی که در آن رهبر انقلاب ضمن سفارش و تذکر به «نزدیک کردن و رساندن این رسانه­ی فرهنگ­ساز، به طراز رسانه­ای که دین و اخلاق و امید و آگاهی بارزترین نمود آن باشد و رفتار اجتماعی مخاطبان و نیز نهاد حساس و مهمی چون خانواده بر اساس آن شکل می­گیرد» دستور داده بودند؛ نشانه های این تحول در اوّلین سال مسؤولیت مجدد آقای ضرغامی مشاهده شود. حال باید از مدیریت صدا و سیما به صورت جدی پرسید، آیا تولید و پخش مجموعه­های طنزی همچون سریال «خوش نشین­ها» با رویکردی که ذکر آن رفت، در راستای انجام تحول مدنظر رهبر معظم انقلاب و شکل دادن رفتار اجتماعی مخاطبان و نهاد مقدس خانواده بر مدار دین و اخلاق است؟