زمان و نوع تحریم‌های احتمالی آمریکا علیه ایران

الف: رئیس‌جمهور آمریکا روز سه‌شنبه اعلام کرد که آمریکا از توافق هسته‌ای خارج شده و تحریم‌های ایران را باز خواهد گرداند. دونالد ترامپ گفت: تمامی تحریم‌های تعلیق شده را با شدیدترین وجه ممکن علیه ایران بازمی گرداند. وی همچنین ایران را به تهدید‌های بیشتر و گسترده‌تر تهدید کرد.

البته ترامپ و دیگر مقامات آمریکا همزمان از متحدان اروپایی خود خواستند به تلاش برای امضای توافق جدید در راستای گسترده‌تر شدن برجام به حوزه‌های دیگر ادامه دهند. به نظر می‌رسد این نوعی تاکتیک روانی برای فشار آوردن به ایران برای کوتاه آمدن و قبول شرط و شروط غربی‌ها می‌باشد. همچنین از آنجا که تحریم‌ها قرار نیست به یکباره برگردند و در طی زمان به مرور احیا می‌شوند احتمالاً این تلقی نیز مقامات کاخ سفید وجود دارد با تنگ‌تر شدن حلقه تحریم‌ها و شکننده‌تر شدن اقتصاد، به مرور فشار افکار عمومی نیز افزایش می‌یابد و این گونه ایران شروع به عقب نشینی نماید. این سناریو در نهایت به براندازی و تغییر سیستم سیاسی ایران منجر شود.

بازگشت تحریم‌های ثانویه

خروج آمریکا از برجام با بازگشت تحریم‌های ثانویه آمریکا، یا به عبارت دیگر تحریم‌های در ارتباط با برنامه هسته‌ای همراه خواهد بود. این تحریم‌ها طیف وسیعی مانند تحریم‌های بانکی، نفتی، بیمه، کشتیرانی و ... را شامل می‌شود. تحریم‌های ثانویه آمریکا همچنین شرکت‌های غیرآمریکایی را نیز که با بازار ایران تعامل نمایند هدف قرار می‌دهد. اگر چه سازوکار بازگشت تحریم‌ها تا حدود زیادی پیچیده می‌باشد به خصوص این که کشور‌های اروپایی نیز فعلاً اعلام کرده اند قصد همراهی ندارند، اما احتمالاً بانک‌ها و شرکت‌های بزرگ که تا کنون نیز در برقراری ارتباط با ایران بسیار محتاطانه عمل می‌کردند بیش از پیش به تردید وا دارد و احتمال زیاد آن‌ها را به انصراف از بازار ایران سوق دهد.

همزمان در پی خروج آمریکا از برجام، وزارت خزانه‌داری این کشور در دستورالعملی نحوه بازگشت تحریم‌های رفع‌شده علیه ایران به موجب برجام، بعد از دوره‌های ۹۰ و ۱۸۰ روزه را تشریح کرد که در جریان آن شرکت‌ها و بانک‌ها، فعالیت‌های مرتبط با ایران خود را به تدریج کاهش خواهند داد.

تحریم‌های ۱۲ مه

قانونی که تحریم‌های موجود در آن بایستی روز شنبه ۲۲ اردیبهشت‌ماه تمدید شود، بند ۱۲۴۵ «قانون اختیارات دفاع ملی» (لایحه بودجه دفاعی آمریکا) است. در صورتی که ترامپ تا روز شنبه این تحریم‌ها را تعلیق نکند، روند بازگشت تحریم‌های ذیل این قانون آغاز خواهد شد. بند ۱۲۴۵ قانون اختیارات دفاع ملی، دولت آمریکا را ملزم به اعمال تحریم علیه موسسات مالی کشور‌هایی می‌کند که دولت‌های متبوع آن‌ها از کاهش قابل توجه خرید نفت خام از ایران خودداری کرده باشند.

دولت اوباما در سال‌های ۲۰۱۲ و ۲۰۱۳ خریداران را قانع کرد که واردات خود از نفت خام ایران را تا تقریبا ۵۰ درصد کاهش دهند، که به شدت به درآمد‌ها و اقتصاد تک محصولی ایران آسیب وارد ساخت. بر این اساس بود که کشور‌های اروپایی به صورت موثر واردات نفت ایران را حذف کردند، در حالی که خریداران بزرگی مثل چین، هند، ژاپن و کره جنوبی خرید خود را تا روزانه صد‌ها هزار بشکه کاهش دادند. از سوی دیگر کشور‌هایی هم که به واردات نفت از ایران ادامه دادند، موافقت کردند که پرداخت‌های خود را در حساب‌های سپرده نگه دارند که دسترسی ایران را به عایدات حاصل از فروش نفت باقی‌مانده، محدود می‌کرد.

در این راستا استیو منوچین وزیر خزانه داری آمریکا گفت: کشورش با شرکت‌های بزرگ تولید کننده نفت درباره راه‌های افزایش عرضه نفت و جبران هر گونه تاثیر احتمالی اعمال دوباره تحریم‌های ایران مذاکره کرده است.

خبرگزاری رویترز صبح روز چهارشنبه خبر داد که متحدان آسیایی آمریکا از جمله ژاپن و کره جنوبی در حال برنامه‌ریزی برای کاهش خرید نفت از ایران هستند. این خبرگزاری همچنین از قول برخی منابع آگاه چینی نیز خبر داد که این کشور نیز خرید نفت خود را از ایران قدری کاهش خواهد داد، ولی پیش بینی کرد که هند همچنان با حفظ سطح خرید قبلی خود معاملات کالایی با ایران را برای عبور از سد تحریم دلار گسترش خواهد داد. عربستان سعودی نیز روز چهارشنبه به تمام مصرف‌کنندگان نفت اطمینان داد که توان تولید نفت برای جبران کمبود‌های احتمالی در بازار نفت را داراست.

وزارت انرژی عربستان با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که این کشور «از ثبات بازار‌های نفت، منافع تولید کنندگان و مصرف کنندگان و ادامه رشد اقتصادی جهان حمایت می‌کند.»

تحریم‌های ۱۱ ژوئیه.

اما مهمتر از تحریم ماه مه مجموعه قوانین تحریمی هستند که مهلت تمدید تعلیق آن‌ها دو ماه بعد یعنی در ماه ژوئیه فرا می‌رسد. روز ۱۱ ژوئیه (۲۰ تیر) چهار بند تحریمی از قانون آزادی و ضد اشاعه (هسته‌ای) ایران بر می‌گردد که طیف وسیعی از فعالیت‌های اقتصادی را شامل می‌شود، از جمله در حوزه‌های انرژی، کشتیرانی، کشتی سازی و بعضی بخش‌های مرتبط با آن‌ها از جمله فلزات و فلزات گرانبها، بیمه و بیمه اتکایی مربوط به کشتیرانی، و خدمات بانکی و مالی مرتبط با این سه حوزه.

به گزارش بی بی سی، این تحریم‌ها از جمله شامل شرکت ملی نفت ایران، شرکت ملی نفتکش ایران، شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران و شرکت‌های گرداننده بعضی بنادر ایران خواهد بود.

تحریم‌های ۱۲ ژوئیه

در تاریخ ۱۲ ژوئیه (۲۱ تیر) بخش تعلیق شده قانون موسوم به قانون تحریم‌های ایران (آیسا) که قبلا به قانون تحریم‌های ایران و لیبی (ایلسا) معروف بود، بر می‌گردد. این مهمترین تحریم علیه صنعت انرژی ایران است که در سال ۱۹۹۶ از طرف سناتور آلفونسو داماتو پیشنهاد و در کنگره تصویب شد، زمانی که ایران قرارداد‌های بیع متقابل را برای توسعه میادین نفتی خود عرضه کرد و شرکت کونوکوی آمریکا هم علاقه‌مند به حضور در ایران بود. هر شرکتی که ۲۰ میلیون دلار یا بیشتر در صنعت نفت و گاز ایران سرمایه گذاری کند، مشمول تحریم‌های آیسا می‌شود.

بر اساس برجام، برگشت تحریم‌ها نباید عطف به ماسبق شود، بنابراین قرارداد‌های بزرگی مثل قرارداد توسعه فاز یازده پارس جنوبی بین ایران و شرکت توتال فرانسه قاعدتا باید از برگشت تحریم‌های آیسا مصون باشند، ولی پیچیدگی‌های ناشی از بازگشت تحریم‌ها ممکن است باعث شود بعضی از شرکت‌های بزرگ نفتی، مخصوصا آن‌ها که در آمریکا فعالند، عطای قرارداد را به لقایش ببخشند. البته شرکت توتال از وقتی دونالد ترامپ حرف از خروج از برجام زده به دنبال گرفتن معافیت از مشمول شدن در تحریم‌ها بوده است.

در تاریخ ۱۲ ژوئیه همچنین تحریم‌های اقتصادی قانون کاهش تهدید ایران (مصوب کنگره) برمی گردند از جمله تحریم ارائه خدمات بیمه و بیمه اتکایی به شرکت ملی نفت ایران و شرکت ملی نفتکش ایران. به علاوه بخش دیگری از این قانون ارائه خدمات تسهیل انتشار اوراق قرضه دولتی یا وابسته به دولت ایران و یا حتی خرید این اوراق از طرف هر فرد حقیقی و یا حقوقی را مشمول تحریم می‌کند.

بعضی تحریم‌های اقتصادی دیگر آمریکا که پیش از برجام اعمال می‌شدند مثل تحریم فروش قطعات خودرو و یا تحریم فروش محصولات پتروشیمی، حاصل فرمان‌های اجرایی رئیس جمهوری آمریکا بودند. این شش فرمان اجرایی با فرمان اجرایی شماره ۱۳۷۱۶ باراک اوباما لغو شدند. شاید ترامپ تصمیم بگیرد آن فرمان آخر را ملغی کند تا فرمان‌های اجرایی قبلی بازگردند.

در نهایت باید گفت: تصمیم به بازگشت تحریم‌ها از ۱۲ ماه مه شروع بازگشت تحریم‌های هسته‌ای که بر اساس برجام تعلیق شده است و برای ایران با چالش‌هایی همراه خواهد بود.