اجلاس نم و نامعادلات جهانی

ایسنا: اجلاس شانزدهم جنبش عدم تعهد با حضور ۳۸ کشور در سطح رییس جمهور، نخست وزیر یا پادشاه، ۵۰ کشور در سطح وزرای امورخارجه و ۳۸ کشور در سطح معاون وزیر، مشاور و فرستاده؛ یکی از باشکوه‌ترین و پررونق‌ترین اجلاسیه‌های تاریخ خود را تجربه می‌کند و این نکته‌ای است که بسیاری از برگزار کنندگان اجلاس تهران به آن باور دارند. در نگاهی به برگزاری این اجلاس در تهران و سپردن ریاست آن به مدت سه سال به جمهوری اسلامی ایران تحلیل می‌شود: ۱- دنیای امروز با سالهای نخست دهه شصت میلادی یعنی روزگار شکل گیری جنبش عدم‌تعهد و سالیانی که نظام جهانی دو‌قطبی بود و کشور‌ها یا در اردوگاه چپ و مارکسیسم و عضو پیمان ورشو به رهبری اتحاد جماهیر شوروی بودند یا در اردوی راست و امپریالیسم و عضو پیمان ناتو به رهبری آمریکا، بسیار متفاوت است. جنبش عدم تعهد (NAM) به عنوان بزرگ‌ترین ندای جمعی استقلال‌طلبی سیاسی، نظامی و اقتصادی کشورهای مستقل جهان که با ابتکار اولیه جواهرلعل نهرو، احمد سوکارنو و جمال عبدالناصر در سال ۱۹۵۵ در باندونگ اندونزی کلید خورد و مقابله یا - حداقل - استقلال از جهان دو قطبی آن روز را به عنوان اصلیترین هدف جنبش برگزید، امروز دومین نهاد بین المللی جهان بعد از سازمان ملل متحد است و کشورهای عضو آن بیش از دو سوم اعضای سازمان ملل را تشکیل می‌دهند و تلاش می‌کنند نامعادلات ظالمانه حاکم بر روابط کنونی بین المللی را تغییر دهند. سالهاست که آمریکا آهنگ دهکده جهانی با کدخدایی خود را ساز کرده و با جنگ افروزی و زورگویی کوشیده جای خالی شوروی را یک تنه پر کند و با بهره گیری از تمامی ابزارهای نظامی، اقتصادی و فرهنگی، خود را تنها ابرقدرت مسلط و حاکم بر جهان معرفی کند و البته در مراتب بعد برخی قدرت‌های بزرگ و کشورهای جهان اول، مانند فرانسه، آلمان، بریتانیا، ایتالیا، ژاپن، روسیه و کانادا قرار می‌گیرند، کشورهایی که ۶۵٪ اقتصاد جهان را در دست دارند. در این می‌ان، هیچ نامی از کشورهای جهان سوم و غیرمتعهد شنیده نمی‌شود؛ کشور‌هایی مانند کشورهای آفریقایی، آسیایی و آمریکای لاتین که دو سوم کشورهای جهان را شامل می‌شوند و تلاش می‌کنند با همکاری و همبستگی با یکدیگر در مقابل زورگویی و زیاده طلبی‌های غرب مقاومت کنند. ۲- اگر اصول سه‌گانه سیاست خارجی ایران «عزت، حکمت و مصلحت» به عنوان سه اصل محوری و ثابتی است که سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بر مبنای آن‌ها شکل گرفته است و رهبر معظم انقلاب این سه اصل را «یک مثلث الزامی برای چارچوب ارتباطات بین‌المللی» دانسته و همچنین تعامل ایران با جهان را در سند چشم‌انداز بیست سالهٔ کشور بر مبنای این سه اصل پیش‌بینی کرده‌اند، بایستی بررسی کرد که نسبت این سه اصل با دیگر اصول مطرح در سیاست خارجی چیست؟ و چه رابطه‌ای بین آرمان‌گرایی توأم با واقعیت و این سه اصل وجود دارد؟ و تا چه میزان اهداف و اصول سه گانه سیاست خارجی ایران از مجال و مجرای جنبش غیرمتعهد‌ها قابل تحقق است؟ ۳- انقلاب اسلامی ایران کلمه‌ «غیر متعهد واقعی» را معنا و مفهومی دوباره بخشید و نشان داد که نه تنها براساس اصل ۱۵۲ قانون اساسی «سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بر اساس عدم تعهد در برابر قدرت‏های سلطه‏گر و روابط صلح‏آمیز متقابل با دول غیر محارب استوار است»، بلکه جمهوری اسلامی نه‌تن‌ها نسبت به مسائل و پیمان‌های نظامی دول زورگو غیر متعهد است، راجع به سیاست‌های دو بلوک شرق و غرب و در مجموعً استکبار جهانی از آغازغیرمتعهد بوده و شعار مبنایی انقلاب نه شرقی و نه غربی، ناظر به این موضوع است. انقلاب اسلامی از بدو تولد با این شعار ثابت کرد که می‌شود نه به بلوک شرق وابسته بود و نه به غرب و می‌توان با هر دو مقابله کرد و می‌شود در مقابل زورگویی هر دو ایستاد. ۴- یکی از ویژگی‌های جنبش عدم تعهد این است که دبیرخانه‌ای ایستا و ثابت ندارد و از این رو رئیس دوره‌ای آن نقش عمده‌ای در تهیه اسناد و صورت جلسات و انتشار آن‌ها پیدا می‌کند. میزبانی ایران در این جنبش، فرصت بسیار خوبی برای ما فراهم کرده است که بتوانیم با ایجاد همگرایی بین کشورهای عضو ساختارهای ناکارآمد و تشریفات غیر ضرور را از جنبش غیر متعهد‌ها دور کرده و اجلاس شانزدهم وریاست ۳ ساله ایران می‌تواند روزنه‌ای برای دمیده شدن روحی تازه بر پیکره جنبش عدم تعهد باشد. ۵- با توجه به اینکه نظام سلطه یکی از ابزار‌هایش استفاده از تحمیل شرایط اقتصادی سخت علیه کشورهای دیگر است؛ باید کشورهای عضو جنبش عدم تعهد با فعال کردن ظرفیت‌های اقتصادی خود چنین فضایی را کم تاثیر کنند. ایران نیز بایستی از ریاست ۳ ساله خود بر جنبش عدم تعهد ‌‌نهایت استفاده را ببرد و چنانچه به نظر می‌رسد در شرایط کنونی ایران باید ظرفیت‌ها و قابلیت‌های اقتصادی فرا‌تر از نفت و گاز را درمناسبات اقتصادی با کشورهای عضو جنبش عدم تعهد را در این مدت مورد توجه قرار دهد. از آنجا که بخش بزرگی از تجارت خارجی ایران (بیش از ۴۵ میلیارد دلار) با اعضای جنبش عدم تعهد انجام می‌شود، از فرصت میزبانی این جنبش می‌توانیم هم به صورت سلبی و هم به صورت ایجابی استفاده کنیم و منافع خود را پیش بریم؛ به این معنا که هم مشتریان جدیدی برای تولیدات خود اعم از نفت و گاز و تولیدات غیرنفتی همچون محصولات صنعتی و کشاورزی و صنایع دستی پیدا کنیم و هم با مذاکره با اعضای جنبش، مانع از تلاش‌های آمریکا شویم و تحریم‌ها را کمرنگ‌تر کنیم. به ویژه اگر بتوانیم در حوزه نقل و انتقالات مالی به‌صورت دوجانبه با کشور‌ها به توافق برسیم، می‌توانیم منافع خود را تامین کنیم، موضوعی که مغایرتی با تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد نیزندارد. ۶- اجلاس تهران می‌تواند برای بررسی همه جانبه و یافتن راه حل برای بحران سوریه گروه و هیئتی را به ریاست تروئیکای جنبش شامل روسای فعلی، قبلی و بعدی (ایران، مصر و ونزوئلا) جنبش عدم تعهد و با حضورکشورهای همسایه سوریه که عضو جنبش هستند، یعنی سه کشور اردن، عراق و لبنان را مامور بررسی بحران سوریه کند. همچنین برخی کشورهای همسایه سوریه مانند ترکیه که عضو غیر متعهد‌ها نیستند، در صورتی که اصول اولیه و مبانی این جنبش مانند احترام به حق حاکمیت ملت‌ها، عدم دخالت در امور دیگر کشور‌ها و منع هرگونه دخالت خارجی را بپذیرند می‌توانند در این تروئیکا شرکت کنند و به این ترتیب با استفاده از مکانیزم گروه تماس و راه حل سوری سوری برای رفع مشکل اقدام شود. ۷- اجلاس شانزدهم جنبش عدم تعهد با حضور ۳۸ کشور در سطح رییس جمهور، نخست وزیر یا پادشاه، ۵۰ کشور در سطح وزرای امورخارجه و ۳۸ کشور در سطح معاون وزیر، مشاور و فرستاده؛ یکی از باشکوه‌ترین و پررونق‌ترین اجلاسیه‌های تاریخ خود را تجربه می‌کند. این نکته‌ای است که بسیاری از برگزار کنندگان اجلاس تهران به آن باور دارند و تاکید می‌کنند در مقایسه حضور سران کشورهای عدم تعهد در اجلاس تهران نسبت به اجلاسیه‌های گذشته در کشورهای مختلف این اجلاس قابل مقایسه با دوره‌های قبل نیست. به این مهمانان اضافه کنید: «بان کی مون» دبیرکل سازمان ملل، «نبیل العربی» دبیرکل اتحادیه عرب و «اکمل الدین احسان اوغلو» دبیرکل سازمان همکاری اسلامی. و این موارد نشان می‌دهد تا چه میزان تلاش‌های سالیان متمادی غرب برای انزوای جمهوری اسلامی قرین توفیق بوده است، چنانچه نیویورک‌پست چاپ آمریکا این روز‌ها نوشت: «آخرین میخ به تابوت اوباما وقتی زده می‌شود که ایران رهبران برجسته کشورهای سنی، برخی کشورهای غربی و دبیر کل سازمان ملل را در تهران گرد هم می‌آورد. اجلاسی که با حضور نمایندگان بیش از ۱۲۰ کشور سبب نگرانی در میان قدرت‌های جهانی شده است».