تحلیل محتوای توافق ژنو
نتیجه مذاکرات که براساس قاعده برد - بر د تنظیم شده است به گونه ای که در صورت تحقق هر سه مرحله، هر دو طرف احساس پیروزی می کنند. چراکه به اهداف خود دست پیدا کردند. علاوه براین اگر موفق بشوند توافقنامه را به یک قرارداد جامع همکاری تبدیل کنند، نتایج مهم دیگری محقق خواهد شد.
دکتر حسن بهشتی‌پور: توافقنامه مقدماتی بین ایران و گروه کشورهای موسوم به پنج به علاوه یک متشک
ل از وزیران امور خارجه آمریکا، انگلیس، چین، روسیه، فرانسه و آلمان روز یکشنبه سوم آذر ماه ۱۳۹۲ (۲۴ نوامبر ۲۰۱۳) در ژنو مقر اروپایی سازمان ملل به امضاء رسید. از آنجا که درباره محتوی این سند مهم از نگاه‌های مختلف، بحث‌های گوناگونی مطرح شده و می‌شود در مطلب پیش روی تلاش کردم مهم‌ترین مسائل را ارزیابی کرده و موضوعات ابهام آمیز را بررسی کنم. پیشینه بحث ازمهر ماه ۱۳۸۲ (اکتبر ۲۰۰۳) که اولین دور مذاکرات ایران با سه کشور آلمان، انگلیس و فرانسه بر سر برنامه هسته‌ای ایران آغاز شد و به انعقاد موافقتنامه سعد اباد در ۲۹ مهر ماه ۱۳۸۲ در تهران منجر شد، تاکنون در 10 سال گذشته ایران بار‌ها تلاش کرده است تا به کشورهای غربی ثابت کند هدف و مقصد نهایی‌اش دستیابی به چرخه کامل انرژی هسته‌ای در راستای بهره برداری‌های صلح آمیز است. اما دراین مسیر با وجود آنکه ایران در۲۷ آذر ماه ۱۳۸۲ پروتکل الحاقی را بصورت داوطلبانه اجراء کرد و از
۲۵ آبان ۱۳۸۳ بر اساس توافقنامه پاریس کلیه فعالیت‌های غنی سازی اورانیوم را به حالت تعلیق در آورد، حرکت کشورهای غربی به سمتی پیش رفت که بجای همکاری بیشتر با ایران، از طریق انکار حقوق هسته‌ای ایران و صدور شش قطعنامه در شورای حکام آژانس بین المللی انرژی هسته‌ای، راه هر گونه همکاری را مسدود کردند. در‌‌نهایت پس از آنکه ایران در اعتراض به زیاده خواهی‌های غرب و ناهماهنگی بین کشورهای اروپایی و آمریکا، به همکاری داوطلبانه خود برای ایفای حقوق هسته ای‌اش در بیستم دی ماه ۱۳۸۴ پایان داد، در نتیجه پرونده ایران بصورت غیر قانونی از شورای حکام آژانس بین المللی انرژی هسته‌ای به شورای امنیت سازمان ملل در ۱۵ بهمن ۱۳۸۴ ارجاع داده شد. صدور شش قطعنامه درپنج سال ازسوی شورای امنیت و تصویب تحریم‌های اقتصادی علیه ایران هیچکدام نتوانست بر اراده مسئولین بر دستیابی به حقوق هسته‌ای ملت ایران تاثیری بگذارد. مذاکرات ایران با گروه موسوم به 1+5 از خرداد ۱۳۸۵ آغاز شد و در نهایت پس از 14 دور مذاکرات در فاصله هفت سال سرانجام به توافقنامه ژنو رسید. تحلیل محتوی توافقنامه ژنو پیشنهادی را که ایران توسط تیم آقای ظریف در۲۳ مهر ماه ۱۳۹۲ ارائه کرد
مورد توجه کشورهای مذاکره کننده با ایران قرار گرفت و همان پیشنهاد در نهایت با حذف و اضافاتی به سند توافقنامه تبدیل شد. این سند چند ویژه گی اساسی دارد: ۱- هدف از مذاکرات درآن مشخص شده است: الف: از نگاه ایران به رسمیت شناختن حقوق هسته ای‌اش توسط طرف مقابل و پایان دادن به تحریم‌ها ب: ازنگاه کشورهای گروه ۱+۵ افزایش نظارت و کنترل بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران به گونه‌ای که اطمینان کامل حاصل شود که کلیه فعالیت‌های ایران در عرصه صلح آمیز هسته‌ای قرار دارد و امکانی برای انحراف برنامه ایران به سمت تولید بمب هسته‌ای وجود نداشته باشد. ۲- روند مذاکرات مشخص شده است. این روند سه مرحله را شامل می‌شود الف: توافق مقدماتی ب: توافق‌های میانی پ: مرحله پایانی سه مرحله فوق دارای دو ویژگی اساسی است اول، هر سه مرحله به هم پیوسته است و بصورت یک بسته محسوب می‌شود؛ یعنی نمی‌توان بخشی از آن را مصادره به مطلوب کرد؛ بخش دیگر را که نامطلوب باشد، اجراء نکرد. در این بسته هر سه مرحله باید به ترتیب اجرایی شود. اجراء نکردن هر بخش به معنای لغو کل توافق محسوب می‌شود این ویژگی به دو طرف این امکان را می‌دهد که جلوی هرگونه سوء استفاده را
بگیرند. دوم، دوره زمانی ۶ ماهه برای اجرای توافقنامه مشخص شده است. این امتیاز مهم در واقع بر اساس تجربه شکست خورده قبلی است که ایران برای حسن نیت خود بیش از دو سال غنی سازی اورانیوم را تعلیق کرد اما بدلیل آنکه کشورهای اروپایی به تعهدات خود عمل نکردند، تلاش دو طرف به جایی نرسید. اکنون که دوره زمانی ۶ ماهه مشخص شده است هر دو طرف با اطمینان بیشتری به ارزیابی صداقت طرف مقابل در به اجراء در آوردن توافقنامه می‌پردازند. سوم- نتیجه مذاکرات مشخص شده است. نتیجه مذاکرات که براساس قاعده برد - بر د تنظیم شده است به گونه‌ای که در صورت تحقق هر سه مرحله، هر دوطرف احساس پیروزی می‌کنند. چراکه به اهداف خود دست پیدا کردند. علاوه براین اگر موفق بشوند توافقنامه را به یک قرار داد جامع همکاری تبدیل کنند حداقل نتایج مهم ذیل محقق خواهد شد. الف: جایگزینی تعامل بجای تقابل درگیری بین ایران وغرب، هر دو طرف به یک مدل پایداری همکاری بین یکدیگر دست پیدا می‌کنند که موجب ایجاد ثبات و امنیت بیشتر در خاورمیانه و بویژه خلیج فارس خواهد شد. در این صورت کشورهای منطقه نیز احساس امنیت بیشتری هم خواهند داشت. زیرا دیگر آمریکا بهانه‌ای برای لشکرکشی
به خلیج فارس و استقرار نیروهای نظامی بیشتر در منطقه نخواهد داشت. ب: ایجاد رونق اقتصادی بیشتر دست برداشتن از سیاست غلط «فشار و مذاکره» که در عمل نتیجه‌ای جزء ایجاد بی‌اعتمادی بیشتر و تنش در روابط نداشت از سوی آمریکا و جایگزین کردن آن با امضاء موافقتنامه ژنو در عمل راهبرد «همکاری و مذاکره» را پیش رو هر دو طرف قرار داد. بدین ترتیب با کنار گذاشتن سیاست‌های تحریمی به تدریج زمینه برای اقتصاد بحران زده غرب برای دسترسی به بازار ۷۵ میلیون نفری ایران فراهم می‌شود این موضوع علاوه بر آنکه بر کاهش تنش در بازار نفت اثر مستقیم دارد موجب افزایش مبادلات اقتصادی گسترده کشورهای جهان با ایران خواهد شد. پ: ایجاد یک رویه حقوقی موفق، برای بهره‌مندی کشورهای غیرمتعهد از انرژی هسته‌ای موفقیت قهرمانانه مردم ایران در به ثمر نشاندن اهداف صلح آمیز خود و مجبور کردن کشورهای غربی برای به رسمیت شناختن حق ایران برای استفاده کامل از چرخه سوخت هسته‌ای که غنی سازی اورانیوم درسطح پنج درصد را هم شامل می‌شود؛ به عنوان یک رویه حقوقی برای سایرکشور‌ها نیز اثبات می‌شود و سایر کشور‌ها نیز می‌توانند با استناد بر همین رویه مسالمت آمیز بر ایفای حقوق
هسته‌ای خود تاکید ورزند. درواقع مردم ایران سد شکن دربرابر زیاده خواهی‌های قدرتهای هسته‌ای شدند که مایل نیستند سایر کشور‌ها نیز از مواهب فناوری صلح آمیز هسته‌ای بهرمند شوند. جمع بندی بحث: ۱-کل تعهدهای ایران درباره این سند متمرکز براین است که طرف مقابل مطمئن شود ایران نمی‌خواهد بمب هسته‌ای بسازد. این موضوع نافی منافع ایران نیست. چون ایران از ابتدا اعلام کرده ومیکند که دنبال بمب نبوده و نیست. ۲- تعهدات تعین شده در سند ژنو برای ایران به سه دسته تقسیم می‌شوند: «نظارتی»، «کنترلی» و «محدود کننده رشد تجهیزات و امکانات» درشش ماه آینده بر اساس همه این تعهدات؛ الف: ایران فعالیت‌های هسته‌ای صلح آمیزش را توسعه نمی‌دهد، ب: نظارت‌های بیشتری را از سوی آژانس بین المللی هسته‌ای می‌پذیرد پ: محدودیتهای قابل توجهی را از جمله تولید نکردن اورانیوم بیست در صد و تبدیل ذخایر اورانیوم به پنج درصد و یا در صفحه سوخت قرار دادن ان‌ها، اعمال می‌کند. کشورهای گروه پنج به علاوه یک نیز متعهد به اقدام‌های ذیل خواهند بود: ۱- تحریم‌های جدید علیه ایران اعمال نکنند. ۲- بخشی از تحریم‌ها درابعاد مختلف لغو شوند. ۳- دسترسی ایران به منابع بانکی
بصورت محدود برقرار شون. ۴- مجوز صادرات نفتی حدود یک میلیون بشکه در روز صادر گردد. ۵- دراین شش ماه ایران مجوز دارد بدون دغدغه ناشی از چهار قطعنامه تحریمی شورای امنیت سازمان ملل، اورانیوم پنج درصد غنی کند. ۶- ایران در صورت اجرای تعهدات می‌تواند مسیر غنی سازی اورانیوم را تا پایان همه مراحل سه گانه ادامه دهد. به باورمن اگرهیچ امتیاز دیگری به ایران نداده بودند این امتیاز با همه ان‌ها برابری می‌کند. زیرا ایران بدین ترتیب بدون تحریم وبدون تهدید به جنگ نظامی، می‌تواند به فعالیت‌های صلح آمیز هسته‌ای خود ادامه دهد.
ل از وزیران امور خارجه آمریکا، انگلیس، چین، روسیه، فرانسه و آلمان روز یکشنبه سوم آذر ماه ۱۳۹۲ (۲۴ نوامبر ۲۰۱۳) در ژنو مقر اروپایی سازمان ملل به امضاء رسید. از آنجا که درباره محتوی این سند مهم از نگاه‌های مختلف، بحث‌های گوناگونی مطرح شده و می‌شود در مطلب پیش روی تلاش کردم مهم‌ترین مسائل را ارزیابی کرده و موضوعات ابهام آمیز را بررسی کنم. پیشینه بحث ازمهر ماه ۱۳۸۲ (اکتبر ۲۰۰۳) که اولین دور مذاکرات ایران با سه کشور آلمان، انگلیس و فرانسه بر سر برنامه هسته‌ای ایران آغاز شد و به انعقاد موافقتنامه سعد اباد در ۲۹ مهر ماه ۱۳۸۲ در تهران منجر شد، تاکنون در 10 سال گذشته ایران بار‌ها تلاش کرده است تا به کشورهای غربی ثابت کند هدف و مقصد نهایی‌اش دستیابی به چرخه کامل انرژی هسته‌ای در راستای بهره برداری‌های صلح آمیز است. اما دراین مسیر با وجود آنکه ایران در۲۷ آذر ماه ۱۳۸۲ پروتکل الحاقی را بصورت داوطلبانه اجراء کرد و از
۲۵ آبان ۱۳۸۳ بر اساس توافقنامه پاریس کلیه فعالیت‌های غنی سازی اورانیوم را به حالت تعلیق در آورد، حرکت کشورهای غربی به سمتی پیش رفت که بجای همکاری بیشتر با ایران، از طریق انکار حقوق هسته‌ای ایران و صدور شش قطعنامه در شورای حکام آژانس بین المللی انرژی هسته‌ای، راه هر گونه همکاری را مسدود کردند. در‌‌نهایت پس از آنکه ایران در اعتراض به زیاده خواهی‌های غرب و ناهماهنگی بین کشورهای اروپایی و آمریکا، به همکاری داوطلبانه خود برای ایفای حقوق هسته ای‌اش در بیستم دی ماه ۱۳۸۴ پایان داد، در نتیجه پرونده ایران بصورت غیر قانونی از شورای حکام آژانس بین المللی انرژی هسته‌ای به شورای امنیت سازمان ملل در ۱۵ بهمن ۱۳۸۴ ارجاع داده شد. صدور شش قطعنامه درپنج سال ازسوی شورای امنیت و تصویب تحریم‌های اقتصادی علیه ایران هیچکدام نتوانست بر اراده مسئولین بر دستیابی به حقوق هسته‌ای ملت ایران تاثیری بگذارد. مذاکرات ایران با گروه موسوم به 1+5 از خرداد ۱۳۸۵ آغاز شد و در نهایت پس از 14 دور مذاکرات در فاصله هفت سال سرانجام به توافقنامه ژنو رسید. تحلیل محتوی توافقنامه ژنو پیشنهادی را که ایران توسط تیم آقای ظریف در۲۳ مهر ماه ۱۳۹۲ ارائه کرد
مورد توجه کشورهای مذاکره کننده با ایران قرار گرفت و همان پیشنهاد در نهایت با حذف و اضافاتی به سند توافقنامه تبدیل شد. این سند چند ویژه گی اساسی دارد: ۱- هدف از مذاکرات درآن مشخص شده است: الف: از نگاه ایران به رسمیت شناختن حقوق هسته ای‌اش توسط طرف مقابل و پایان دادن به تحریم‌ها ب: ازنگاه کشورهای گروه ۱+۵ افزایش نظارت و کنترل بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران به گونه‌ای که اطمینان کامل حاصل شود که کلیه فعالیت‌های ایران در عرصه صلح آمیز هسته‌ای قرار دارد و امکانی برای انحراف برنامه ایران به سمت تولید بمب هسته‌ای وجود نداشته باشد. ۲- روند مذاکرات مشخص شده است. این روند سه مرحله را شامل می‌شود الف: توافق مقدماتی ب: توافق‌های میانی پ: مرحله پایانی سه مرحله فوق دارای دو ویژگی اساسی است اول، هر سه مرحله به هم پیوسته است و بصورت یک بسته محسوب می‌شود؛ یعنی نمی‌توان بخشی از آن را مصادره به مطلوب کرد؛ بخش دیگر را که نامطلوب باشد، اجراء نکرد. در این بسته هر سه مرحله باید به ترتیب اجرایی شود. اجراء نکردن هر بخش به معنای لغو کل توافق محسوب می‌شود این ویژگی به دو طرف این امکان را می‌دهد که جلوی هرگونه سوء استفاده را
بگیرند. دوم، دوره زمانی ۶ ماهه برای اجرای توافقنامه مشخص شده است. این امتیاز مهم در واقع بر اساس تجربه شکست خورده قبلی است که ایران برای حسن نیت خود بیش از دو سال غنی سازی اورانیوم را تعلیق کرد اما بدلیل آنکه کشورهای اروپایی به تعهدات خود عمل نکردند، تلاش دو طرف به جایی نرسید. اکنون که دوره زمانی ۶ ماهه مشخص شده است هر دو طرف با اطمینان بیشتری به ارزیابی صداقت طرف مقابل در به اجراء در آوردن توافقنامه می‌پردازند. سوم- نتیجه مذاکرات مشخص شده است. نتیجه مذاکرات که براساس قاعده برد - بر د تنظیم شده است به گونه‌ای که در صورت تحقق هر سه مرحله، هر دوطرف احساس پیروزی می‌کنند. چراکه به اهداف خود دست پیدا کردند. علاوه براین اگر موفق بشوند توافقنامه را به یک قرار داد جامع همکاری تبدیل کنند حداقل نتایج مهم ذیل محقق خواهد شد. الف: جایگزینی تعامل بجای تقابل درگیری بین ایران وغرب، هر دو طرف به یک مدل پایداری همکاری بین یکدیگر دست پیدا می‌کنند که موجب ایجاد ثبات و امنیت بیشتر در خاورمیانه و بویژه خلیج فارس خواهد شد. در این صورت کشورهای منطقه نیز احساس امنیت بیشتری هم خواهند داشت. زیرا دیگر آمریکا بهانه‌ای برای لشکرکشی
به خلیج فارس و استقرار نیروهای نظامی بیشتر در منطقه نخواهد داشت. ب: ایجاد رونق اقتصادی بیشتر دست برداشتن از سیاست غلط «فشار و مذاکره» که در عمل نتیجه‌ای جزء ایجاد بی‌اعتمادی بیشتر و تنش در روابط نداشت از سوی آمریکا و جایگزین کردن آن با امضاء موافقتنامه ژنو در عمل راهبرد «همکاری و مذاکره» را پیش رو هر دو طرف قرار داد. بدین ترتیب با کنار گذاشتن سیاست‌های تحریمی به تدریج زمینه برای اقتصاد بحران زده غرب برای دسترسی به بازار ۷۵ میلیون نفری ایران فراهم می‌شود این موضوع علاوه بر آنکه بر کاهش تنش در بازار نفت اثر مستقیم دارد موجب افزایش مبادلات اقتصادی گسترده کشورهای جهان با ایران خواهد شد. پ: ایجاد یک رویه حقوقی موفق، برای بهره‌مندی کشورهای غیرمتعهد از انرژی هسته‌ای موفقیت قهرمانانه مردم ایران در به ثمر نشاندن اهداف صلح آمیز خود و مجبور کردن کشورهای غربی برای به رسمیت شناختن حق ایران برای استفاده کامل از چرخه سوخت هسته‌ای که غنی سازی اورانیوم درسطح پنج درصد را هم شامل می‌شود؛ به عنوان یک رویه حقوقی برای سایرکشور‌ها نیز اثبات می‌شود و سایر کشور‌ها نیز می‌توانند با استناد بر همین رویه مسالمت آمیز بر ایفای حقوق
هسته‌ای خود تاکید ورزند. درواقع مردم ایران سد شکن دربرابر زیاده خواهی‌های قدرتهای هسته‌ای شدند که مایل نیستند سایر کشور‌ها نیز از مواهب فناوری صلح آمیز هسته‌ای بهرمند شوند. جمع بندی بحث: ۱-کل تعهدهای ایران درباره این سند متمرکز براین است که طرف مقابل مطمئن شود ایران نمی‌خواهد بمب هسته‌ای بسازد. این موضوع نافی منافع ایران نیست. چون ایران از ابتدا اعلام کرده ومیکند که دنبال بمب نبوده و نیست. ۲- تعهدات تعین شده در سند ژنو برای ایران به سه دسته تقسیم می‌شوند: «نظارتی»، «کنترلی» و «محدود کننده رشد تجهیزات و امکانات» درشش ماه آینده بر اساس همه این تعهدات؛ الف: ایران فعالیت‌های هسته‌ای صلح آمیزش را توسعه نمی‌دهد، ب: نظارت‌های بیشتری را از سوی آژانس بین المللی هسته‌ای می‌پذیرد پ: محدودیتهای قابل توجهی را از جمله تولید نکردن اورانیوم بیست در صد و تبدیل ذخایر اورانیوم به پنج درصد و یا در صفحه سوخت قرار دادن ان‌ها، اعمال می‌کند. کشورهای گروه پنج به علاوه یک نیز متعهد به اقدام‌های ذیل خواهند بود: ۱- تحریم‌های جدید علیه ایران اعمال نکنند. ۲- بخشی از تحریم‌ها درابعاد مختلف لغو شوند. ۳- دسترسی ایران به منابع بانکی
بصورت محدود برقرار شون. ۴- مجوز صادرات نفتی حدود یک میلیون بشکه در روز صادر گردد. ۵- دراین شش ماه ایران مجوز دارد بدون دغدغه ناشی از چهار قطعنامه تحریمی شورای امنیت سازمان ملل، اورانیوم پنج درصد غنی کند. ۶- ایران در صورت اجرای تعهدات می‌تواند مسیر غنی سازی اورانیوم را تا پایان همه مراحل سه گانه ادامه دهد. به باورمن اگرهیچ امتیاز دیگری به ایران نداده بودند این امتیاز با همه ان‌ها برابری می‌کند. زیرا ایران بدین ترتیب بدون تحریم وبدون تهدید به جنگ نظامی، می‌تواند به فعالیت‌های صلح آمیز هسته‌ای خود ادامه دهد.
دیدگاه تان را بنویسید