استقلال خبرنگاری در مسیر سخت روابط عمومی نشدن/ رسانه درب پشتی سینما نیست!

سرویس فرهنگی فردا؛ اشرف‌السادات موسوی: همان قدر که سینما در ایران متأثر شده است از حضور دولت و ارگانهای دولتی در سینما به همان اندازه خبرنگاری و روزنامه نگاری در سینما هم متأثر است از رسانه هایی که با حمایتهای مستقیم یا غیرمستقیم دولت پا به عرصه وجود گذاشته اند. به لحاظ قدمت اگر بخواهیم بسنجیم انتشار اولین روزنامه ایرانی به قرن سیزدهم خورشیدی و زمان قاجار می رسد و میرزا صالح شیرازی که «کاغذ اخبار» را راه انداخت و از آن سو اولین فیلم ایرانی «دختر لر» در ابتدای قرن چهاردهم خورشیدی ساخته شد!

اما آیا این اختلاف صد ساله در پیشرفت خبرنگاری و روزنامه نگاری بالاخص در حوزه سینما موثر بوده است؟

مطمئنا خیر! یک دلیل این امر می تواند رشد موازی جوامع بشری باشد. ارکان مختلف جامعه همچون اعضای یک بدن هستند که رشد منطقی آنها به صورت موازی روی می دهد و نه خطی. طبیعی است که وقتی نهادهای دولتی متولی فرهنگ سعی زیادی دارند که محصولات هنری را در خدمت منویات خود داشته باشند از آن سو رسانه هایی که آنها نیز اغلب توسط نهادها و بنگاههای دولتی و شبه دولتی اداره می‌شوند نیز در خدمت همین منویات قلم خواهند زد.

البته که در این بین رقابتهای سیاسی میان جناحهای مختلف باعث می شود که بخش عمده اهالی سینما نیز به واسطه علایق سیاسی از یکی از این جناحها حمایت شوند و به تبع آن رسانه های سینمایی نیز چنین وضعیتی را تجربه می کنند.

*مشکلات آکادمیک جذب خبرنگار

اما آیا همه مشکل خبرنگاران سینمایی همین ریشه های سیاسی است؟ مطمئنا خیر! بخشی از ضعف عملکرد و به بیان دیگر درجازدن روزنامه نگاری سینمایی در ایران به عدم علاقه قلبی فارغ التحصیلان این رشته به زمینه تحصیلی خود بازمی گردد. جذب خبرنگاری در دانشگاههای ما به صورت کاملا تئوریک صورت می پذیرد و در این شرایط هر آن کس که حتی در عمرش یک روزنامه را به طور کامل نخوانده باشد قادر است با بالا بردن سطح محفوظاتش در این رشته درس خوانده و حتی مدارج بالای آن را پشت سر بگذارد.

این اتفاق در حالی می افتد که روزنامه نگاری به دلیل ریشه های ادبی اش بیشتر از آن که برآمده از تکنیک باشد برآمده از جوشش درونی است و یک دلیل آن که در بسیاری از کشورها روزنامه نگاری را در دانشکده های هنر ارائه میکنند و نه در دانشکده های علوم انسانی، همین سات.

همان طور که کسی نمی تواند با گرفتن مدرک کارشناسی ادبیات، نویسنده شود این طور هم نیست که یک فارغ التحصیل بی جوشش درونی دانشکده خبر بتواند خبرنگار شود.

در نتیجه چنین وضعیتی است که رسانه های ما هم پر می شوند از فارغ التحصیلانی که حتی توانایی ارائه یک گزارش خواندنی از اتفاقی بدیع را هم ندارند. چرا؟ چون ذوق درونی روزنامه نگاری که نشأت گرفته از توانایی نویسندگی و البته داشتن جسارت برای کمک به شفاف سازی اتفاقات است در آنها وجود ندارد.

*وقتی خبرنگاری پله ای می شود برای ورود به سینما

این حضور انبوه خبرنگاران بی علاقه به حرفه خویش در کنار خاستگاه سیاسی اغلب رسانه های ایرانی را بگذارید کنار پله شدن خبرنگاری سینما برای ورود به سینمای حرفه ای تا دستگیرتان شود چرا روزنامه نگاری سینما هیچ گاه نتوانسته به عنوان یک جریان پایا و البته تئوری پرداز برای اصلاح غلط‌های سینما به کمک این هنر-صنعت بیاید.

دختران و پسرانی که بدون کمترین عقبه و علاقه ژورنالیستی و فقط به خاطر اینکه نتوانسته اند از مسیر حرفه ای وارد سینما شوند، خبرنگاری را به عنوان شغلی موقت درپیش گرفته اند تا در سایه آن بتوانند ارتباطات سینمایی خود را بیشتر کرده و در نهایت از آن راه به مثابه در پشتی به جای در اصلی وارد سینما شوند، اینها هیچ گاه نخواهند توانست دیدی آسیب شناسانه نسبت به سینما داشته باشند.

شاید اگر در سالهای اخیر بعضا با برخی خبرنگاران جوانی روبرو شده ایم که به مانند «آقای دوربینی»(!) در هر مراسمی حاضر می شوند و مرتب سلفی‌های خویش با سینماگران را در صفحات اجتماعی به اشتراک می گذارند ناشی از همین تلاش برای پیدا کردن کانال ورود به سینما است.

روزنامه نگار صاحب اندیشه البته که در مراسم این چنینی هم ظاهر می شود اما صرفا برای تحقق رسالت واقعی خویش که همان ارائه گزارشهای واقع بینانه از چگونگی برگزاری چنین مراسمی و در کنارش طرح پرسشهای کلیدی از هنرمندانی است که جز در چنین محافلی در جایی نمی توان آنها را پیدا کرد.

*خبرنگارانی که روابط عمومی شده اند!

کمبود نیروهای علاقمند، حرفه ای و البته مستقل در خط مشی را که کنار بگذاریم می رسیم به دسته ای از خبرنگاران که در کنار فعالیت خبری احتمالا برای امرار معاش به روابط عمومی‌گری برای پروژه های سینمایی می رسند. حیطه روابط عمومی یک حیطه کاملا تخصصی و البته علمی است که متخصصان آن در دنیا جزو پردرآمدهای هر صنعتی هستند؛ روابط عمومی گری در ایران و به تبع آن در سینما اما اغلب در یک جمله خلاصه شده؛ تلاش برای خاموش کردن سخنان مخالف و کوشش برای جلوگیری از انتشار اخبار مربوط به پروژه ها پیش از انتشار رسمی توسط خودشان!

البته که در همین حیطه داریم روابط عمومی های باسابقه و البته به نظر حرفه ای را که نه تنها از خبررسانی های اختصاصی پیرامون پروژه ها استقبال می کنند که حتی به بازنشر رسمی سخنان مخالف می‌پردازند و البته که شرایط پاسخگویی صاحبان فیلم به این سخنان مخالف را فراهم می کنند؛ اما این استثناست و بخش عمده روابط عمومی های سینمایی همانهایی هستند که خبرنگار بوده اند و حتی گاهی چون در خبرنگاری هم نتوانسته اند چنان که باید رشد کنند حالا سراغ روابط عمومی آمده اند، بلکه به این واسطه اوضاع درآمدی شان بیشتر شود. طبیعی است که چنین نیروهایی هم نخواهند توانست خبرنگاری سینمایی را ارتقا دهند.

*زایش خبرنگاران باهوش و صادق

اما این همه آنچه درباره خبرنگاری و روزنامه نگاری سینمایی در ایران جریان دارد نیست چون در برهه های زمانی مختلف روبرو بوده ایم با چهره های مستقلی که کوشیده اند چه در رسانه های مکتوب و چه در رسانه های مجازی به اندازه خود استانداردهای خبرنگاری سینمایی را بالا ببرند. حتی در سیاسی ترین رسانه های کشور هم باز خبرنگاران باهوشی را داشته ایم که با لحاظ کردن سیاستهای رسانه ای خویش صدای راستین مخاطبان نسبت به محصولات سینمایی بوده اند.

دقیقا همین خبرنگاران مستعد و باهوش هستند که در سالهای اخیر و به هنگامه بروز مشکلات مختلف در سینما با ارائه تحلیل های بجا و اصولی خود پیشنهادات جامعی را برای رفع مشکلات پیش روی مدیران سینمایی بگذارند. بگذریم از اینکه مدیران سینمایی چندان به استفاده از چنین نظراتی روی خوش نشان نداده اند اما مهم رسالت خبرنگاری است که حکم می کند اهل رسانه منعکس کننده واقعیات سینما باشند نه آنچه خوشامد فلان مدیر یا فلان سینماگر است.

همین خبرنگاران پرتلاش و پویا بوده اند که در سالهای اخیر باعث شده اند مخاطبان سینما بیش از گذشته با رسانه ها احساس نزدیکی کنند و در مواردی توانسته اند رسانه های تخصصی در حیطه های هنری و از جمله سینمایی را در بخش خصوصی واقعی و نه آن بخش خصولتی همیشگی راه اندازی کنند.

روز خبرنگار روز چنین خبرنگارانی است؛ روزشان مبارک با امید به بالا رفتن کمیت شان در سالهای آینده.