تاوان سیاست های اقتصادی نادرست دولت را می دهیم/ نیازی به پرداخت یارانه نقدی نیست

سرویس اقتصادی«فردا»، رضا لیاقت ورز: بیش از دو سال از هدفمندی یارانه ها می گذرد و 5 سال هم هست که عرضه بنزین، سهمیه بندی شده است. اگر در هنگام سهمیه بندی بنزین، یک وفاق کامل از موافقت غالب سلایق و تفکرات مختلف اقتصادی با اجرای آن قانون خبر می داد، این انبوه موافق در زمان هدفمندی یارانه ها به گونه ای شد که به تشکیک و نقد برخی از افراد مشهور عرصه اقتصاد و نمایندگان مجلس با نحوه اجرا و گونه قرائت دولت، منتج شد. اینک اما قطار هدفمندی یارانه ها در حالی در ایستگاه دوم خود، منتظر فرمان حرکت است که شمار منتقدان و مخالفان اجرای مرحله دوم، بیش از گذشته شده و به عبارتی زیاد نیست شمار آنها که خارج از بدنه دولت، با اجرای فاز دوم موافقت داشته باشد. اگر در نظر بیاریم که همین چندی پیش بود که محمدرضا باهنر و احمد توکلی، چهره های پرنفوذ امروز سیاست و اقتصاد کشور نیز به گونه ای با ورود هدفمندی یارانه ها به فاز دوم مخالفت کرده بودند.

در این خصوص به سراغ اقتصاد دانی رفتیم که به گفته خودش از ابتدا با این نحوه هدفمندی یارانه ها و پرداخت یارانه نقدی به مردم، مخالف بوده است. گفت و گوی فردا با «دکتر محمد تقوی» در ادامه می آید.

*************************

· یکی از سرفصل هایی که همیشه در بودجه محل گمانه و بحث است، قیمت نفت است و البته در کنار آن تاکید و توصیه بر ضرورت کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی. آیا این تاکید و توصیه در سال های اخیر به نتیجه ای رسیده است؟

- اگر بخواهیم پاسخ صریحی برای این پرسش پیدا کنیم، باید عنوان شود که شواهد موجود تایید کننده تحقق این آرزوی بزرگ نیست و اینکه برخی مطرح می کنند اتکای بودجه کشور به درآمدهای نفتی کاهش پیدا کرده، حرف منطقی و مستدلی نیست. ببینید؛ ما امروز وقتی به سابقه قیمت نفت در بازارهای جهانی در فاصله سی و چند سالی که از انقلاب می گذرد نگاه می کنیم، به وضوح می بینیم که هیچ وقت قیمت نفت تا این میزان بالا نبوده است. دولت آقای احمدی نژاد، در این سال ها غالبا نفت را با قیمت های 90 دلار به بالا فروخته و این در حالی است که در دولت های قبلی این رقم حتی به نصف یا یک سوم سطح کنونی هم نمی رسید. حال این تفاوت درآمدهای نفتی در کنار افزایش سهم آنها در بودجه به جایی می رسد که شاید مجموعه درآمدهای نفتی از ابتدای انقلاب تاکنون نتواند در مقابل کفه ای که درآمدهای نفتی آقای احمدی نژاد در آن قرار داده می شود، حرف چندانی برای گفتن داشته باشد. از یاد نبرید که قیمت نفت در دولت آقای احمدی نژاد حتی از 150 دلار هم گذشت و گرانی نفت در زمان ایشان در مقاطعی با گرانی ارزها در مقابل ريال هم مواجه شد که این همه به افزایش درآمدهای نفتی دولت کمک کرد.

· نرخ ارز چه نقشی در افزایش درآمدهای دولت دارد؟

- من خاطرم هست زمانی که جنگ تمام شد، دلار سقوط کرد و هر یک دلار آمریکا شد 50 تومان ایران؛ حالا آن موقع قیمت نفت هم به مراتب پایین تر از امروز بود. در این سال ها اما قیمت نفت که به صورتی که ذکر شد، مدام با افزایش همراه بود و در کنارش هم قیمت دلار از 1226 تومانی که روایت دولتی بود، از یک سال پیش تا امروز به دنبال نوسان های قابل ملاحظه تا سطوح بسیار بالاتری نیز افزایش یافت. الان این قابلیت هست که درآمدهای دلاری دولت در مرکز مبادلات با نرخی به طور متوسط بالاتر از 2500 تومان به فروش برسد و در بازار آزاد هم قیمت دلار بیش از 3 هزار تومان است. همه این ها را بگذارید کنار روایت های گمانه ای که از بودجه سال آینده مطرح است و گفته می شود که دلار در بودجه 92 بیش از 1500 و حتی 2000 تومان خواهد بود. این شرایط قطعا در درامدهای دولت تاثیر خواهد داشت.

· یک موجی که اکنون از سوی برخی همراهان و حامیان دیروز دولت خصوصا در عرصه اقتصادی ایجاد شده است، مخالفت با اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه ها است. به نظر شما آیا اجرای فاز جدید هدفمندی یارانه ها، تبعات منفی دارد؟

- به طور جدی اعتقاد دارم که مردم ما در این سال ها تاوان یک سری سیاست های نادرستی را داده اند که دولتمردان بدون مطالعه کافی و در نظر گرفتن مختصات جامعه اتخاذ کرده اند. ببینید؛ همان فاز اول یارانه ها که خواست اجرا شود، قرار بود سهم تولید را بدهند اما ندادند. خب، طبیعی است که این رفتار دولت، هزینه های بنگاه ها را بالا برد و این اتفاق هم که برای بنگاه ها افتاد، بازار به هم ریخت و افزایش قیمت، کاهش کیفیت، کم فروشی و مسایلی از این دست در بازار کشور رخ داد که موجب کاهش رضایت مردم را دنبال داشت و در نهایت تولید ملی را به مخاطره انداخت. الان هم که برای فاز دوم، در شرایطی که وضعیت اقتصادی اینگونه است و رشد نقدینگی هم در بالاترین سطح ممکن است، دولت محترم صحبت از افزایش 5 برابری یارانه های نقدی دارد و دیگر صدای نمایندگان مجلس را هم به آسمان برده است. باید نگاه منطقی داشته باشیم؛ این افزایش یارانه های نقدی یک سری تبعاتی در جامعه و بازار دارد که آن چند ده هزار تومانی که دولت به حساب خانوارها می ریزد، جوابگویش نیست.

· اینگونه که گفته می شود، باید یک منبع مهم درآمدی دولت «مالیات» باشد. در همین باره هم در هنگام ارائه گزارش ها، شنیده می شود که درآمدهای مالیاتی افزایش یافته است. آیا این میزان به سطح مطلوب رسیده است؟

- شرایط امروز اقتصاد ما، رکود تورمی است. رکود تورمی یعنی حالتی که قیمت ها بالا می رود و در کنارش هم نرخ بیکاری افزایش می رود؛ آمارهای رسمی کشور نیز این نشانه ها را تایید می کند. در چنین شرایطی طبیعی است که درآمدهای بنگاه های اقتصادی کاهش یابد و حجم مالیات های اخذ شده تحت عنوان مالیات بر درآمد هم کمتر شود. اما اینکه توسعه فرهنگ مالیاتی رخ دهد و افرادی که مالیات نمی دادند، به پرداخت آن روی آورند بحث دیگری است. اتفاقا خیلی هم ضروری است که نظام مالیاتی اصلاح شود تا در وضعیتی که کشور به شدت نیازمند درآمدهای مالیاتی است، عده ای که سهم خود از خدمات دولت را در قالب مالیات نمی دهند، ترغیب یا مجبور به دادن مالیات خود شوند. چون شرایط کنونی که با کاهش درآمدها همراه است، چندان مساعد بالارفتن درآمدهای مالیاتی نیست و این خود دلیلی دیگری می شود برای آنکه به سمت وابستگی بیشتر به نفت حرکت کنیم.

· وظیفه حاکمیتی دولت در اقتصاد، در شرایط کنونی چیست؟

- انرژی، نفت و نظایر این، ثروت ملی و متعلق به همه مردم است. این اشتباه است که دولت بیاید این منافع ملی را با سرمایه گذاری غلط و سیاست های اشتباه، دور بریزد و بعد از مردم انتظار همراهی داشته باشد. دستگاه اجرایی به نمایندگی از مردم وظیفه ثروت آفرینی و بالا بردن ارزش این درامدهایی را دارد که همه مردم در آن سهم دارند. نیازی هم به یارانه نقدی و اجرای هدفمندی یارانه ها به این شکل و شمایل کنونی نیست؛ چون اگر سرمایه گذاری ها در مسیر درست صورت می گرفت، سطح دستمزد و درآمد مردم بالاتر می رفت و عواید بیشتر ناشی از این سرمایه گذاری ها هم می تواند در زیرساخت ها، بهداشت و حوزه هایی شبیه آن هزینه شود که قطعا منفعتش برای مردم و برای اقتصاد کشور، چندین برابر بیش از یارانه های نقدی است.