مسیر پر فراز و نشیب آغاز به کار موسسات رتبه بندی

خبرگزاری تسنیم: تعیین رتبه برای شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی، می‌تواند به تصمیم گیری و تعیین ریسک شرکت‌ها که به سود مردم و سهامداران است کمک شایانی کند. این امر بر عهده موسسات رتبه بندی است.

موسساتی که تخصص، زمان، مجوز و بودجه کافی برای انجام این کار را در اختیار دارند. درحال حاضر، بیش از ۱۰۰ سال از عمر موسسات رتبه بندی در دنیا می‌گذرد. کاهش هزینه ­های معاملاتی و کاهش عدم تقارن اطلاعاتی و شفافیت بین تأمین­کنندگان وجوه و دریافت کنندگان وجوه در بازار‌های مالی از مهمترین کارکرد‌های اصلی مؤسسات رتبه بندی اعتباری است. مؤسسات رتبه­بندی اعتباری وظیفه جمع­آوری اطلاعات پراکنده، بررسی موقعیت مالی و ریسک ناشران و ابزار‌های مالی را به عهده دارند و با انتشار رتبه­های اعتباری، ریسک و درجه سودآوری و قوت یک شرکت را با زیان مخصوص رتبه بندی به مشتریان بیان می‌کند. سهامداران می‌توانند بر اساس ریسک پذیری خود سهام مورد نظرشان را برگزینند، طبعا شرکتی که دارای ریسک کم و قوت بییشتری باشد با کاهش نرخ سود آن همراه است، زیرا که در بازار‌های مالی سود بیشتر با ریسک پذیری بالا افراد رقم می‌خورد. همچنین از سوی دیگر رتبه بندی میتواند به کاهش هزینه انتشار اوراق مالی کمک شایانی کند. ورود موسسات رتبه بندی با چند دهه تاخیر ورود این موسسات به بازار ایران نسبت به جهان با تاخیر چند دهه‌ای و حتی یک قرنی همراه بوده است. زمزمه‌های ورود این موسسات از دوره فطانت رئیس اسبق بورس در سال ۹۴ قوت گرفت. فطانت تاکید شدیدی در ریاست کوتاه مدت خود بر شکل گیری رتبه بندی داشت و اعلام کرد که نخستین موسسه رتبه بندی با کمک همتای قبرسی خود مجوز فعالیت گرفت و در حال حاضر نرخ ریسک کشور را با چشم انداز مثبت پیش بینی کرده است. اما در دوره شاپور محمدی تاسیس رتبه بندی با وقفه و امروز و فردا کردن حدودا ۳ ساله همراه شد و ۲۰ مرداد امسال اولین مجوز به موسسه رتبه بندی برهان اعطا شد. برهان با همکاری موسسه رتبه‌بندی اعتباری JCR-VIS پاکستانی با سابقه ۲۰ ساله؛ کار خود را آغار کرد که البته خود همین مطلب گویای عقب ماندگی و پله اول بودن بعضی از ابزار‌های مالی ایران نسبت به جهان و حتی کشوری نه چندان توسعه یافته مثل پاکستان است که سابقه ۲۰ ساله در رتبه بندی دارد. فلاح معاون نظارت بر نهاد‌های مالی سازمان بورس در تاریخ ۹۷/۵/۲۳ خبر داد دو مؤسسه رتبه­ بندی اعتباری تحت عناوین "شرکت رتبه­ بندی اعتباری برهان" و "شرکت رتبه­ بندی اعتباری پارس" موافقت شده است. وی افزود: پس از فراخوان دوم نیز، برای سه شرکت لوتوس (سهامی خاص-در شرف تأسیس) خاورمیانه (سهامی خاص-در شرف تأسیس) و شرکت رتبه­ بندی کاپیتال اینتلیجنس پارس (سهامی خاص- در شرف تأسیس) که حدنصاب لازم امتیازات را مطابق دستورالعمل مذکور کسب کسب کرده بودند، موافقت اصولی تأسیس صادر شد. بی اعتمادی به موسسات رتبه بندی داخلی همزمان با تاسیس آنها. اما این روند پر افت و خیز ورود موسسات رتبه بندی در برهه کنونی با چالش دیگری نیز همراه شده و آن اظهار بی اعتمادی و بی میلی به شرکت‌های تازه تاسیس رتبه بندی داخلی است. حسینی مقدم معاون بورس بورس تهران در تاریخ ۹۷/۵/۲۱ بیان کرد: با یک شرکت رتبه‌بندی بین‌المللی تفاهم‌نامه‌ای امضا کرده تا ناشران بازار سرمایه برای اجرای اصول حاکمیت شرکتی رتبه‌بندی شوند. این در حالی است می‌بایست بر اساس قانون حمایت از صنایع داخلی باید با حمایت از شرکت‌های داخلی به آنان اعتماد کرد و فرصت مجال داد تا بتوانند کار خود را پبش ببرند و نه این که همزمان با تاسیس آنان با شرکت‌های خارجی تفاهم نامه امضا بشود و برای شرکت‌های داخلی نوپا دلسردی به بار آورد. قاسم محسنی، مدیرعامل موسسه رتبه‌بندی برهان در گفتگو با تسنیم در همین باره گفت: ما هم همانند شما از طریق رسانه‌ها متوجه این تفاهم نامه با شرکت رتبه بندی بین المللی شدیم و باید گفت: بر اساس آیین ­نامه "اجرایی قانون حمایت صنعتی و جلوگیری از تعطیل کارخانه ­های کشور" توسط هیئت وزیران؛ باید از ورود صنایع خارجی دارای مشابه داخلی هستند و توانایی پاسخگویی به نیاز‌های داخل را دارند جلوگیری شود. خلا قانونی و نبود فرهنگسازی دو مانع بزرگ رتبه بندی وی با بیان اینکه با تاسیس شرکت‌های رتبه بندی تمامی اوراق صکوک باید اعتبارسنجی شوند و این کار انجام می‌شود گفت: درباره جایگاه شرکت‌های رتبه بندی با خلا قانونی و فرهنگسازی مواجه هستیم به گونه‌ای که فقط در قانون جدید چک مد نظر گرفته شده تا صدور چک توسط بانک‌ها منوط به گزارشگیری از سامانه ملی اعتبارسنجی بشود. محسنی ادامه داد اگر رتبه اعتباری بانک‌ها مشخص شود، سپرده‌گذاران خواهند توانست با دید بازتری نسبت به سپرده‌گذاری در آن‌ها اقدام کنند. از این رو بانک‌ها و موسسات اعتباری صرفا به‌واسطه پرداخت سود بالاتر نمی‌توانند به جذب مشتری بپردازند، بلکه ریسک آن‌ها نیز ارزیابی خواهد شد و همچنین از سوی دیگر مشتری‌های بانک‌ها نیز می‌توانند رتبه‌بندی شوند. با توجه به اینکه یکی از معضلات نظام بانکی کشور معوق شدن اقساط وام‌هاست و بخش قابل توجهی از این وام‌های معوقه نیز در سطح کلان است، رتبه‌بندی می‌تواند به بانک‌ها برای پرداخت یا عدم پرداخت تسهیلات به آن‌ها کمک شایانی کند. مدیرعامل موسسه رتبه بندی برهان با اشاره به اینکه ما تازه تاسیس هستیم و درهمین مدت کوتاه با شرکت‌های متعددی رایزنی رایزنی کرده ایم گفت: معمولا شرکت‌ها ابهامات و سوالاتی درباره مزیت و سود رتبه بندی برایشان مطرح است ادامه داد: مثلا بعضی شرکت‌ها می‌پرسند ما می‌توانیم با رتبه بندی وام بگیریم درحالی که باید گفت: یکی از مهم‌ترین مزیت‌های رتبه بندی به ارمغان آوردن شفافیت برای کشور است؛ بنابراین در حال حاضر رتبه بندی آنچنان که در کشور‌های توسعه یافته جا افتاده و قدمت طولانی دارد برای شرکت‌های داخلی فرهنگسازی نشده است و این طبیعی است، چون رتبه بندی در ایران تازه تاسیس است. وی افزود: سازمان بورس و رسانه‌ها می‌توانند با تبلیغات و آموزش، مزیت رتبه بندی را برای عموم جامعه معرفی کنند. البته مهم‌ترین مطلب خلا قانونی است که باید رتبه بندی در آینده نزدیک رنگ بوی قانونی شدن و اجبار به خود بگیرد.